Afleveringen
-
Σε έναν κόσμο όπου οι θεοί δεν στέκονταν ψηλότερα από τους ανθρώπους παρά μόνο για να τους αγγίξουν, η ιστορία της Ταϋγέτης δεν φωνάζει· ψιθυρίζει. Ήταν μία από τις Πλειάδες, κόρες του Τιτάνα Άτλαντα και της Πλειόνης, αδελφή της Μαίας, της Ηλέκτρας και άλλων λαμπερών μορφών του ουρανού. Όμως η Ταϋγέτη, παρότι γεννήθηκε για τα άστρα, ρίζωσε στη γη· εκεί όπου ο Δίας, με τον δικό του ακαταμάχητο τρόπο, την επέλεξε ως συντρόφισσά του.
Από την ένωσή τους γεννήθηκε ο Λακεδαίμων, ο επώνυμος ήρωας της Λακωνίας και ιδρυτής της Σπάρτης. Το όνομά του θα συνδεθεί για πάντα με μια από τις πιο αυστηρές και δομημένες κοινωνίες της αρχαιότητας, μα πίσω από τις πέτρινες γραμμές της ιστορίας κρύβεται η μορφή της Ταϋγέτης: μια γυναίκα-βουνό, ακλόνητη, θηλυκή αλλά σταθερή, όπως μόνο η φύση μπορεί να είναι. Η μεταφορά είναι δυνατή: η Ταϋγέτη ως η γήινη μήτρα που δέχεται τη θεϊκή σπορά. Το βουνό της, που ακόμα φέρει το όνομά της στη Λακωνία, δεσπόζει σαν αιώνιος μάρτυρας αυτής της μυθικής ένωσης. Ο Δίας, στον ρόλο του βροχοποιού, σπέρνει την ελπίδα· η Ταϋγέτη τη γεννά ως πολιτισμό, πόλη, βασίλειο.
Αλλά τι απέγινε η Ταϋγέτη;
Δεν σώζεται παραπάνω ιστορία για εκείνη. Δεν της δόθηκε φωνή. Δεν της δόθηκε ούτε ένα τέλος — γιατί δεν έληξε ποτέ. Έμεινε εκεί, βουνό. Αιώνιο. Σιωπηλό. Πανέμορφο και άγριο μαζί.
Η Ταϋγέτη ως σύμβολο
Ολόκληρο το μυθικό και φυσικό τοπίο της Λακωνίας παίρνει το όνομά της. Το βουνό Ταΰγετος, με τις κρυφές του κορυφές, τα φαράγγια, τα ενεργειακά του ρεύματα. Ένα τοπίο γεμάτο μυστήριο και δύναμη. Δεν είναι απλώς ένα κομμάτι γης. Είναι ψυχή γυναικεία που πέτρωσε για να γίνει αιωνιότητα. Η Ταϋγέτη είναι η γυναίκα που δεν εξαφανίστηκε μέσα στην ιστορία ενός άντρα, αλλά ρίζωσε τόσο βαθιά, που έγινε η ίδια τόπος, μοίρα, θεμέλιο. Μέσα από την ένωσή της με τον Δία, δεν γέννησε απλώς έναν γιο. Γέννησε έναν λαό. Τους Λακεδαίμονες. Τους πειθαρχημένους, τους υπερήφανους, τους πολεμιστές που έφτασαν στο απόγειο της ανδρείας με τον Λεωνίδα και τους Τριακόσιους. Ανθρώπους που δεν προσκυνούν, ούτε μπροστά στον θάνατο.
Αποσυμβολισμός & ψυχολογική ανάγνωση
Η Ταϋγέτη αντιπροσωπεύει κάτι πολύτιμο και ξεχασμένο: το θηλυκό στοιχείο που δεν έχει μόνο χάρη, αλλά και σταθερότητα, που δεν είναι μόνο δημιουργία, αλλά και πειθαρχία, δομή, ήθος. Πίσω από κάθε ισχυρό πολιτισμό, πίσω από κάθε σπουδαίο άντρα, υπάρχει μια θηλυκή ρίζα, όχι για να τον στηρίξει υποταγμένη, αλλά για να τον γεννήσει με σκοπό. Η Ταϋγέτη δεν είναι μια τραγική φιγούρα. Είναι η γυναίκα-αρχή. Και η μεταφορά της σε βουνό δεν είναι τιμωρία — είναι μύηση. Η απόλυτη μεταμόρφωση από κοπέλα σε αιώνιο σύμβολο. Μια γυναικεία μορφή που δεν διαλύεται στον χρόνο, αλλά γίνεται το ίδιο το τοπίο όπου γράφεται η ιστορία.
Το μήνυμα προς εμάς: τις γυναίκες του σήμερα
Η Ταϋγέτη δεν ήταν θύμα. Ούτε απλή ερωμένη. Ήταν ρίζα πολιτισμού. Και όμως… Πόσες γυναίκες σήμερα θυμούνται πως έχουν μέσα τους αυτή τη σιωπηλή, αλλά αλύγιστη δύναμη; Σε έναν κόσμο που λατρεύει την εικόνα, που ζητά μόνο «να είμαστε όμορφες», που κάνει θόρυβο χωρίς βάθος, έχουμε ξεχάσει την πέτρα μας, την κορυφή μας, τον πυρήνα μας. Μήπως η σημερινή γυναίκα έχει απαρνηθεί την πολυπρόσωπη φύση της στο βωμό του «φαίνεσθαι»; Μήπως έχουμε ξεχάσει πως μπορούμε να είμαστε και τρυφερές και πολεμικές, και μητέρες και μαχήτριες, και φως και σκοτάδι όταν χρειαστεί;
Μια κραυγή για εμάς
Γυναίκες! Μην ξεχνάμε την πραγματική μας φύση!
Είμαστε ηρωίδες, αλύγιστες, δυνατές,
πειθαρχημένες αλλά και μητέρες ηρώων!
Μην αφήνεις να σου πουν πως πρέπει να είσαι μόνο γλυκιά.
Μην ξεχνάς τη βουνοκορφή σου.
Μην ντρέπεσαι για το βάθος σου.
Μέσα σου υπάρχει μια Ταϋγέτη. Και ήρθε η ώρα να ξανασηκωθεί.
Η ιστοσελίδα μου
https://www.angeligeorgia.gr
Τα Podcast μου:
-
Ο Προκρούστης, ή αλλιώς Δαμαστής, ήταν ένας ληστής που έμενε σε ένα σπίτι κατά μήκος της διαδρομής προς την Αθήνα, προσφέροντας στους περαστικούς… «φιλοξενία». Είχε όμως μια διεστραμμένη εμμονή με την ομοιομορφία: ανάγκαζε τα θύματά του να ξαπλώνουν σε ένα σιδερένιο κρεβάτι — και αν ήταν ψηλότερα, τους έκοβε τα μέλη για να «χωρέσουν». Αν ήταν κοντύτερα, τους τέντωνε μέχρι να φτάσουν το επιθυμητό μέγεθος.
Το αποτέλεσμα ήταν πάντα φρικτό: κατακερματισμός της μοναδικότητας, βασανιστική ταπείνωση και, τελικά, θάνατος. Ο Θησέας τον τιμώρησε με τον ίδιο του τον τρόπο: τον έβαλε στο κρεβάτι του και τον υπέβαλε στην ίδια φρικτή διαδικασία.
Έτσι τελείωσε ο τελευταίος από τους έξι άθλους της διαδρομής. Αλλά ο Προκρούστης δεν ήταν απλώς ο τελευταίος αντίπαλος — ήταν ίσως και ο πιο επικίνδυνος, γιατί δεν σκοτώνει με ρόπαλο ή γκρεμό, αλλά με ένα πρότυπο. Ένα «πρέπει».
Ο Αποσυμβολισμός του Προκρούστη: Η τυραννία του μέτρου, η καταπίεση της ταυτότητας
Ο Προκρούστης δεν είναι απλώς μια αιμοδιψής φιγούρα. Είναι μια ιδέα που μεταμφιέζεται σε νόρμα: ότι όλοι πρέπει να είναι ίδιοι. Να χωράνε στο ίδιο μέτρο, στην ίδια «φόρμα». Εκείνος δεν επιτίθεται στη ζωή ευθέως — την «διορθώνει» μέχρι να πάψει να είναι αυθεντική.
Το κρεβάτι του είναι το σύμβολο της κανονικότητας που μετατρέπεται σε παγίδα. Είναι ο πολιτισμός όταν γίνεται κατασταλτικός. Είναι η εκπαίδευση όταν τιμωρεί το διαφορετικό. Είναι η κοινωνία όταν απαιτεί από όλους να φορούν την ίδια «στολή». Είναι η οικογένεια που σου λέει: «Μην γελάς έτσι. Μην μιλάς έτσι. Μην είσαι αυτό που είσαι».
Ο Θησέας δεν αρνείται το κρεβάτι — το στρέφει στον ίδιο τον δημιουργό του. Γιατί αυτός ο άθλος δεν έχει να κάνει με εξωτερική δύναμη, αλλά με συνείδηση. Με τη δυνατότητα του ήρωα να πει: «Δεν θα μικρύνω για να χωρέσω. Δεν θα παραμορφωθώ για να γίνω αποδεκτός».
Ψυχολογική προσέγγιση: Ο εσωτερικός Προκρούστης και η ανάγκη για αποδοχή
Ο Προκρούστης δεν ζει πια σε σπίτια στο βουνό. Ζει μέσα μας, σε κάθε εσωτερική φωνή που μας λέει:
«Μην είσαι τόσο εκφραστική/εκφραστικός».
«Κάνε τον εαυτό σου πιο ευπαρουσίαστο, πιο ήρεμο, πιο διαχειρίσιμο».
«Μην υπερβάλλεις. Μην ξεχωρίζεις. Μην ενοχλείς».
Είναι η φωνή που μας διατάζει να τεντώσουμε ή να κόψουμε κομμάτια του εαυτού μας για να μην ξεχωρίζουμε από το πλήθος. Ο Προκρούστης είναι η ανάγκη να ανήκουμε, όταν γίνεται φόβος να είμαστε διαφορετικοί.
Ο σύγχρονος άνθρωπος βασανίζεται από αυτή την ανάγκη να «χωρέσει» — στα επαγγελματικά πρότυπα, στα αισθητικά ιδανικά, στις ταυτότητες που επιβάλλουν τα κοινωνικά δίκτυα, στα κουτάκια της επιτυχίας. Και κάθε φορά που αποκόπτει αυθορμητισμό, ιδιαιτερότητα, συναισθηματική αλήθεια, κάνει ένα βήμα προς τον ψυχικό θάνατο.
Η νίκη απέναντι στον Προκρούστη είναι νίκη επιβίωσης της ταυτότητας. Δεν χρειάζεται να είμαστε αποδεκτοί για να υπάρχουμε. Πρέπει πρώτα να είμαστε.
Ο Προκρούστης στον κόσμο του σήμερα: Όλοι ίδιοι, όλοι ευτυχισμένοι;
Σε μια κοινωνία που αγαπά τη φόρμα περισσότερο από την ουσία, ο Προκρούστης θριαμβεύει σιωπηλά. Είναι το εκπαιδευτικό σύστημα που αξιολογεί όλους με την ίδια κλίμακα, αδιαφορώντας για το ποιοι είναι. Είναι τα social media που καθορίζουν τι σημαίνει «όμορφο», «επιτυχημένο», «σωστό». Είναι οι εταιρικές κουλτούρες που σου λένε πώς πρέπει να σκέφτεσαι, να μιλάς, να ζεις.
Ακόμα και η αυτοβελτίωση, σε λάθος χέρια, γίνεται προκρούστεια: «Γίνε η καλύτερη εκδοχή σου» — αλλά σύμφωνα με τα δικά μας πρότυπα.
Και οι άνθρωποι λυγίζουν. Κόβουν την παιδικότητα τους για να φαίνονται ώριμοι. Τεντώνουν τις δυνατότητές τους ως το όριο της εξουθένωσης για να είναι ανταγωνιστικοί. Υποκρίνονται πως είναι κάτι που δεν είναι, μόνο και μόνο για να ανήκουν.
Αλλά δεν ανθίζουν ποτέ. Γιατί το λουλούδι που κόβεται για να μπει σε βάζο, σταματά να μεγαλώνει.
Η ματιά της σύγχρονης γυναίκας: Δεν χωράω στο κρεβάτι σας — και δεν θέλω
Και τώρα εσύ. Η γυναίκα. Όχι του μύθου — της πραγματικότητας. Που δεν κοιτά...
-
Zijn er afleveringen die ontbreken?
-
Ο Οβίδιος (στις Μεταμορφώσεις) είναι η πιο γνωστή πηγή του μύθου της Καλλιστώς. Περιγράφει τη σκληρή τιμωρία της από την Άρτεμη όταν αποκαλύφθηκε η εγκυμοσύνη της και την τελική μεταμόρφωσή της σε αρκούδα από την Ήρα. Σε άλλες παραδόσεις, δεν είναι η Άρτεμη ή η Ήρα που τη μεταμορφώνει, αλλά ο ίδιος ο Δίας, προκειμένου να την προστατέψει από τη ζήλεια της Ήρας. Η μεταμόρφωση της Καλλιστώς σε αρκούδα δεν είναι απλώς τιμωρία· είναι διπλός θάνατος: απομάκρυνση από τη θεϊκή προστασία της Άρτεμης και από τον κόσμο των ανθρώπων.
Αποσυμβολισμός και βαθύτερες αναγνώσεις
Η αρκούδα:
Η αρκούδα είναι σύμβολο μητρότητας αλλά και άγριας προστασίας. Η Καλλιστώ, από παρθένα νύμφη, μετατρέπεται σε θηλυκή μητέρα της φύσης, με σώμα θηρίου αλλά ψυχή γυναίκας. Ο μύθος λειτουργεί ως πρωτότυπη μορφή της Μάνας-Φύσης, που αποκόπτεται από την κοινωνία, παλεύει για την επιβίωση και τελικά δικαιώνεται με αποθέωση.
Η Άρτεμη:
Η Άρτεμη, που τιμωρεί ή απορρίπτει την Καλλιστώ, αντιπροσωπεύει το αυστηρό πρότυπο της αγνότητας και της ανεξαρτησίας. Η απώλεια της παρθενίας δεν είναι απλώς βιολογική αλλαγή – είναι ρήξη ταυτότητας για τις νύμφες της θεάς. Ο μύθος μπορεί να ιδωθεί και ως συμβολική εφηβεία: η μετάβαση από τον κόσμο της παιδικής αγνότητας στον κόσμο της ενήλικης μητρότητας.
Η Αρκούδα στους Αρχαίους Πολιτισμούς
Η αρκούδα δεν είναι τυχαία μορφή. Σε πολλούς μεγάλους πολιτισμούς της αρχαιότητας έχει ιερή θέση και βαθύ συμβολισμό:
Στους αρχαίους Ινδιάνους της Βόρειας Αμερικής, η αρκούδα είναι το ζώο της σοφίας, της προστασίας και της θεραπείας. Είναι σύμβολο του σαμάνου, του πνευματικού οδηγού. Οι φυλές Πονού, Ζούνι, Τσερόκι και Λακότα τιμούν την αρκούδα ως Μεγάλη Μητέρα που δίνει τροφή, προστατεύει και παρεμβαίνει όταν χρειαστεί. Η γυναικεία αρκούδα, ειδικά, είναι φόβος και δέος μαζί: δεν επιτίθεται, εκτός αν αγγίξεις το μικρό της.
Στους Κέλτες, η αρκούδα ήταν αφιερωμένη στη θεά Αρτουϊς, μία άγρια μητέρα, προστάτιδα του σπιτιού αλλά και του πολέμου. Είναι η ενσάρκωση της γυναικείας δύναμης όταν μετατρέπεται σε θηρίο για να προστατέψει το ιερό.
Στη Σκανδιναβική παράδοση, η αρκούδα ταυτίζεται με τον “berserker”, τον πολεμιστή που φοράει τη δύναμη του θηρίου και μεταμορφώνεται σε ανίκητο.
Και βέβαια, στην αρχαία Ελλάδα, η αρκούδα συνδέεται και με την Άρτεμη — γεγονός καθόλου τυχαίο. Στην Βραυρώνα, τα κορίτσια που αφιερώνονταν στην Άρτεμη «έπαιζαν την άρκτο» σε ειδικές τελετές μύησης — ντύνονταν σαν αρκούδες και συμμετείχαν σε συμβολικά δρώμενα ενηλικίωσης.
Καλλιστώ και η Αρκούδα: Όταν η Άγρια Μητέρα Ξυπνά Μέσα μας
Μια από τις πιο εύλογες, ίσως και αμήχανες ερωτήσεις όταν διαβάζουμε τον μύθο της Καλλιστώς, είναι η εξής: Πώς γίνεται μια λεπτεπίλεπτη, παρθένα νύμφη, σύντροφος της Άρτεμης, να μεταμορφώνεται σε αρκούδα;
Μήπως αυτή η μεταμόρφωση δεν είναι τόσο τιμωρία, όσο αναγκαία αποκάλυψη; Μήπως η «άρκτος» δεν είναι το τέλος της Καλλιστώς, αλλά η άλλη της φύση, η ξεχασμένη;
Η μεταμόρφωση της Καλλιστώς: Εξευτελισμός ή Αποκάλυψη;
Αν κοιτάξουμε επιφανειακά, η Καλλιστώ μετατρέπεται από τη ζηλόφθονη Ήρα σε αρκούδα για να εξευτελιστεί: από κορίτσι λαμπερό και αγνό, γίνεται ένα δυνατό και τρομερό ζώο. Αλλά... μήπως εδώ κρύβεται κάτι βαθύτερο;
Η αρκούδα δεν είναι «αντίθετο» της Καλλιστώς. Είναι κομμάτι της που αγνοούσε. Είναι η άγρια φύση, η πρωτόγονη γυναικεία δύναμη, αυτή που έχει αποκοπεί από την εξιδανικευμένη, «παρθενική» εικόνα της γυναίκας.
Η μεταμόρφωση, λοιπόν, δεν είναι τιμωρία. Είναι αποκάλυψη της ολότητας: η γυναίκα δεν είναι μόνο ομορφιά, χάρη, τρυφερότητα. Είναι και νύχτα, επιβίωση, μητέρα-θηρίο. Όταν όλα καταρρεύσουν, όταν το κοινωνικό της σώμα (η νύμφη της Άρτεμης) διαλυθεί, το πρωτογενές σώμα — αυτό της αρκούδας — αναλαμβάνει.
Ψυχολογικές Προεκτάσεις
Η Καλλιστώ ζει το τραύμα της βίαιης σεξουαλικής αφύπνισης (είτε ως εξαπάτηση είτε ως βιασμός), την απώλεια ταυτότητας, την απόρριψη από τη γυναικεία κοινότητα και τη λύτρωση μέσα από
-
Στην καρδιά της Αρκαδίας, ανάμεσα στα πυκνά δάση και τις σκιερές χαράδρες, ζούσε μια από τις ωραιότερες νύμφες της ελληνικής μυθολογίας. Το όνομά της ήταν Καλλιστώ — που σημαίνει «η πιο όμορφη» — και ήταν ακόλουθος της Άρτεμης, θεάς του κυνηγιού, της αγνότητας και του φεγγαριού. Ορκισμένη στην παρθενία και αφιερωμένη στη ζωή του βουνού, η Καλλιστώ έτρεχε ανάμεσα στα έλατα με το τόξο της, άγρια και ελεύθερη, όπως τα ζώα που κυνηγούσε.
Όμως ακόμα και τα ιερά τάγματα δεν στέκονταν εμπόδιο στη βούληση των θεών. Ο Δίας, βασιλιάς του Ολύμπου, κοίταξε προς την Αρκαδία και είδε την Καλλιστώ. Η καρδιά του σκίρτησε με επιθυμία, όχι όμως μόνο από λαγνεία – η Καλλιστώ αντιπροσώπευε κάτι πιο σπάνιο: την αγνότητα που δεν έχει διαφθαρεί, τη φυσική ομορφιά που δεν γνωρίζει τον εαυτό της.
Για να την πλησιάσει χωρίς να την τρομάξει, ο Δίας πήρε τη μορφή της Άρτεμης. Έτσι, η ανυποψίαστη Καλλιστώ, βλέποντας την προστάτιδά της να την πλησιάζει, άφησε τα όπλα της και γλίστρησε στην αγκαλιά της – και τότε ήταν που ο Δίας αποκαλύφθηκε και την κατέκτησε. Από αυτήν την ένωση γεννήθηκε ο Αρκάς, ο μετέπειτα γενάρχης των Αρκάδων, από τους πιο παλαιούς και περήφανους λαούς της Πελοποννήσου.
Η Καλλιστώ, κουβαλώντας το παιδί του θεού, δεν μπορούσε πια να κρύψει την κατάστασή της. Όταν η Άρτεμις ανακάλυψε πως η πιστή της ακόλουθος είχε χάσει την παρθενία της, την έδιωξε από την ιερή συνοδεία. Άλλοι λένε πως ήταν η Ήρα, η ζηλόφθονη σύζυγος του Δία, που καταράστηκε την Καλλιστώ να μεταμορφωθεί σε αρκούδα, σύροντάς την έτσι από τον κόσμο των ανθρώπων και των θεών, στο σκοτεινό βασίλειο των θηρίων.
Έτσι η Καλλιστώ έζησε για χρόνια περιπλανώμενη στα βουνά, σε σώμα ζώου αλλά με ανθρώπινη ψυχή. Έμαθε να φοβάται τους ανθρώπους και τους θεούς, να κρύβεται από κυνηγούς, να κοιμάται σε σπηλιές και να μεγαλώνει το παιδί της στα όρια του πολιτισμού. Ο Αρκάς μεγάλωσε μακριά της, ανατράφηκε από άλλους και έγινε ανδρείος, έξυπνος και αγαπητός στους ανθρώπους.
Μια μέρα, όταν πια είχε γίνει άντρας, ο Αρκάς βρέθηκε αντιμέτωπος με μια αρκούδα στο κυνήγι. Σήκωσε το ακόντιο να τη σκοτώσει, μη γνωρίζοντας πως μπροστά του στεκόταν η ίδια του η μητέρα. Τότε ήταν που ο Δίας, βλέποντας πως το δράμα κινδύνευε να καταλήξει σε τραγωδία, επενέβη. Με μια του νεύση, σταμάτησε τον χρόνο και μεταμόρφωσε και τους δύο — μητέρα και γιο — σε άστρα.
Η Καλλιστώ έγινε η Μεγάλη Άρκτος, το αστέρι που στροβιλίζεται στον ουρανό, φρουρός της νύχτας για τους θαλασσοπόρους και οδηγός των βόρειων λαών. Ο Αρκάς έγινε η Μικρη Άρκτος ή, σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, το άστρο Βοώτης, που ακολουθεί τη μητέρα του στον ουρανό.
Και όμως, ούτε εκεί πάνω δεν βρήκε γαλήνη η Καλλιστώ. Η Ήρα, μαθαίνοντας πως ο Δίας τίμησε την ερωμένη του με μια θέση στον ουρανό, εξοργίστηκε και παρακάλεσε τον Ωκεανό και τη Θέτιδα να μην επιτρέπουν στις Άρκτους να βουτούν στα νερά της θάλασσας. Έτσι, οι δύο αστερισμοί γυρίζουν αέναα στον ουρανό χωρίς ποτέ να δύουν, καταδικασμένοι να μη βρίσκουν ανάπαυση ούτε στο τέλος της νύχτας.
Η ιστορία της Καλλιστώς δεν είναι απλώς άλλη μία αφήγηση ερωτικής περιπέτειας του Δία. Είναι ένας ύμνος στη μητρική αγάπη, στη μοναξιά, στη θυσία — και τελικά στην αποθέωση. Στους αιώνες που πέρασαν, οι άνθρωποι σήκωναν τα μάτια τους στον ουρανό και διάβαζαν αυτήν την ιστορία ανάμεσα στα άστρα. Η Μεγάλη Άρκτος δεν ήταν για εκείνους απλώς ένα σχήμα φωτεινών σημείων· ήταν η ανάμνηση μιας θεϊκής ένωσης, μιας άδικης τιμωρίας και μιας θεϊκής παρέμβασης που μετέτρεψε τη γη σε ουρανό.
Στην ελληνική παράδοση, η Καλλιστώ δεν ξεχάστηκε ποτέ. Όχι μόνο ως μητέρα του Αρκά αλλά και ως η γυναίκα που, ακόμα και μεταμορφωμένη, συνέχισε να υπάρχει, να αγαπά και να προστατεύει. Η ιστορία της είναι μια από τις πιο βαθιές και συγκινητικές της ελληνικής μυθολογίας — μια ιστορία που αποκαλύπτει πόσο στενά ήταν δεμένος ο κόσμος των ανθρώπων, των θεών και των άστρων.
Σαν γυναίκα που αγαπά τους μύθους, δεν μπορώ παρά να νιώσω βαθιά αυτό που η Καλλιστώ έγινε μέσα μου. Δεν την
-
Αν η Ταϋγέτη αντιπροσωπεύει τη γη, η Ευρώπη ανήκει στο υγρό στοιχείο, το κύμα που μεταφέρει το θείο προς τα νέα πεπρωμένα.
Ήταν μια βασιλοπούλα της Φοινίκης, κόρη του Αγήνορα. Μια μέρα, μαζεύοντας λουλούδια στην ακροθαλασσιά, είδε έναν ήρεμο, λευκό ταύρο να την πλησιάζει. Τόσο γλυκός ήταν στην όψη, τόσο γαλήνια η μορφή του, που τον πλησίασε, τον χάιδεψε και στο τέλος ανέβηκε στην πλάτη του. Ήταν, φυσικά, ο Δίας μεταμορφωμένος. Κι εκείνος, τη στιγμή που ένιωσε το βάρος της πάνω του, όρμησε στα κύματα και διέσχισε τη Μεσόγειο ώσπου να φτάσει στην Κρήτη.
Εκεί, ο έρωτάς τους ευδοκίμησε και έφερε στον κόσμο τον Μίνωα, τον Ραδάμανθυ και τον Σαρπηδόνα – τρεις από τους πιο σοφούς, δίκαιους και τραγικούς ήρωες της ελληνικής μυθολογίας. Ο Μίνωας έγινε βασιλιάς και νομοθέτης, βαθύτατα συνδεδεμένος με τον πολιτισμό της Μινωικής Κρήτης. Ο Δίας, αφού χάρηκε την ένωση, φρόντισε η Ευρώπη να παντρευτεί τον Αστέριο, βασιλιά της Κρήτης, εξασφαλίζοντας θέση και τιμή για εκείνη, ακόμη και μετά την απομάκρυνσή του.
Ο συμβολισμός της αρπαγής της Ευρώπης είναι πολυστρωματικός: είναι το πέρασμα του θεϊκού στοιχείου από την Ανατολή στη Δύση, η απαρχή της σύνδεσης Ανατολικών και Ελληνικών λαών, αλλά και η θεμελίωση της Ευρώπης – της ηπείρου που σήμερα φέρει το όνομά της. Είναι επίσης η γυναικεία μύηση: η Ευρώπη, κόρη, αρπάζεται από τη μοίρα, μεταφέρεται σε νέα γη, γίνεται μητέρα, θεμελιώτρια. Το ταξίδι της δεν είναι απλώς ερωτικό — είναι πολιτισμικό και υπαρξιακό.
Η Ευρώπη είναι ο πυρήνας ενός μύθου, πολιτισμού και γυναικείας υπαρξιακής περιπλάνησης. Δεν είναι ένας έρωτας της σειράς. Είναι ένας κοσμογονικός έρωτας, ένα ταξίδι που γέννησε ήπειρο, βασιλείς, πολιτισμούς. Και μια γυναίκα που αρπάχτηκε — ναι — αλλά όχι για να υποταχθεί. Για να μεταμορφωθεί. Ευρώπη, σημαίνει «αυτή που έχει ευρύ βλέμμα», πλατιά όψη, όραση μακριά. Δεν ήξερε ακόμη τι βάρος κουβαλούσε το όνομά της. Δεν ήξερε πως, με ένα άγγιγμα, θα έμπαινε στην αιωνιότητα.
Ο έρωτας που πέρασε θάλασσες
Ο Δίας, θεός των θεών, δεν ερωτεύτηκε απλώς. Διάλεξε. Την Ευρώπη. Όχι επειδή ήταν απλώς όμορφη. Αλλά γιατί έπρεπε να περάσει από την Ανατολή στη Δύση κάτι ανώτερο, κάτι δυνατότερο. Ο ίδιος μεταμορφώθηκε για να την πλησιάσει — και να την πάρει εκεί όπου την περίμενε το πεπρωμένο της. Στην Κρήτη, η Ευρώπη γέννησε τον Νόμο, τη Δικαιοσύνη, τον Ηρωισμό. Και για να της αποδοθεί τιμή — και θέση — ο Δίας την πάντρεψε με τον Αστέριο, βασιλιά της Κρήτης.
Δεν ήταν πια απλώς μια όμορφη κόρη. Ήταν βασίλισσα. Θεμελιώτρια. Μητέρα πολιτισμού.
Αποσυμβολισμός του μύθου: το πέρασμα, η ένωση, η αποστολή
Ο μύθος της Ευρώπης δεν είναι ρομάντζο. Είναι κοσμικό σχέδιο. Η αρπαγή της δεν είναι απλή επιθυμία — είναι μεταφορά θεϊκής ενέργειας. Η Ευρώπη φεύγει από την παλιά της ζωή όχι από καταστροφή, αλλά για να γεννήσει κάτι νέο. Νέο κόσμο. Νέα γη. Μια νέα ταυτότητα.
Και εκεί είναι το μεγαλείο της. Δεν «χάνεται». Δεν συνθλίβεται. Μεταμορφώνεται.
Η Ευρώπη είναι το γυναικείο αρχέτυπο της μετάβασης. Από το πατρικό σπίτι, στον άγνωστο έρωτα. Από την κόρη, στη μητέρα. Από την ησυχία, στην ευθύνη. Γι’ αυτό και το όνομά της χαράσσεται πάνω σε μια ήπειρο. Η Ευρώπη δεν είναι πρόσωπο — είναι σύμβολο εξελικτικής δύναμης.
Ψυχολογικές προεκτάσεις: η αρπαγή του Εαυτού
Σε ψυχολογικό επίπεδο, ο μύθος της Ευρώπης αγγίζει μια υπαρξιακή αλήθεια: για να βρεις τον εαυτό σου, πρέπει να αφήσεις το γνώριμο. Πρέπει να διασχίσεις κύματα. Να αφεθείς στην αλλαγή. Να εμπιστευτείς — έστω και κάτι άγνωστο. Η Ευρώπη δεν διάλεξε τον έρωτα, αλλά τον έζησε. Και δεν διαλύθηκε, γιατί μέσα της υπήρχε ήδη η σοφία που θα γεννούσε βασιλείς.
Και σήμερα; Ποια είναι η Ευρώπη της εποχής μας;
Στην εποχή μας, η γυναίκα έχει γίνει — σχεδόν επικίνδυνα — εικόνα. Φίλτρο. Πόζα. Χάρη. Όχι περιεχόμενο. Η σημερινή «Ευρώπη» δεν αρπάζεται από έναν θεό· αρπάζεται από τα βλέμματα, τις οθόνες, τα standards, τις εφήμερες κρίσεις των άλλων. Και ξεχνά. Ξεχνά πως έχει μέσα της σοφία, βάθος,...
-
Σε μια μικρή πόλη της Ελβετίας, τα πράγματα δεν πήγαιναν καθόλου καλά. Το δάσος της κοινότητας έμενε σιγά σιγά χωρίς δέντρα και το χρηματοκιβώτιο της κοινότητας χωρίς λεφτά. Οι κάτοικοι του χωριού παραπονιούνταν ότι οι φόροι ήσαν βαριοί και ότι δεν έβλεπαν τίποτε σ’ αντάλλαγμα. Η κατάσταση ήταν πολύ άσχημη.
Οι σύμβουλοι μαζεύονταν γύρω από το τραπέζι του συμβουλίου και έξυναν τα κεφάλια τους και τελικά έβγαλαν το συμπέρασμα ότι σε μια τέτοια απελπιστική κατάσταση δεν χωρούσε παρά γιατρειά της απελπισίας. Και αφού κουβέντιασαν και ξανακουβέντιασαν ανακάλυψαν τη γιατρειά. Ίσως να ήταν πολύ καλή, ίσως πάλι να μην ήταν, όπως κι αν είχε το πράγμα, όμως, πήραν μια απόφαση και τα μέλη του συμβουλίου τράβηξαν για την ταβέρνα του χωριού, να γιορτάσουν το γεγονός με μερικά ποτήρια κρασί.
Μα ποια ήταν η απόφαση που είχαν πάρει;
Αυτή: Όσο άσχημα διοικούταν αυτή η πόλη, τόσο καλά διοικούταν η γειτονική. Φαίνεται ότι το συμβούλιο της άλλης πόλης το αποτελούσαν σοφοί άνθρωποι. Δεν θα ήταν άσχημο να πάνε να ζητήσουν τη γνώμη τους. Ίσως μάλιστα να τους δάνειζαν κάμποση από τη σοφία τους.
Δεν ήταν εξαιρετική αυτή η ιδέα;
Οι σύμβουλοι πίστευαν πως ήταν.
Την άλλη μέρα ξεκίνησαν: ο δήμαρχος που κρατούσε ένα άδειο σακούλι παραμάσχαλα και πίσω του τα μέλη του συμβουλίου και ο κλητήρας. Έκανε ζέστη και το γρασίδι που πλαισίωνε το δρόμο ήταν κατασκονισμένο, αλλά η μέρα δεν έπαυε να είναι όμορφη.
Είχε φτάσει το μεσημέρι, όταν οι σύμβουλοι με το δήμαρχο μπήκαν στη γειτονική πόλη. Τράβηξαν για το δημαρχείο. Ο κλητήρας που βρισκόταν εκεί τους παρακάλεσε να καθίσουν.
«Σας παρακαλώ, κ. Δήμαρχε και κ. Σύμβουλοι, σε τι χρωστάμε την τιμή της επισκέψεώς σας;»
Ο δήμαρχος ξερόβηξε και έδωσε εξηγήσεις.
«Κύριε Κλητήρα, όλος ο κόσμος ξέρει και θαυμάζει την υπέροχη διοίκηση της πόλεως σας. Θα πρέπει να είσαστε στ’ αλήθεια σοφοί άνθρωποι. Γι’ αυτό ήρθαμε να ζητήσουμε τη γνώμη σας και να σας παρακαλέσουμε να μας χαρίσετε κάμποση από τη σοφία σας. Την έχουμε μεγάλη ανάγκη. Να, κοιτάξτε, έφερα και μια σακούλα για να τη βάλουμε».
Και ο δήμαρχος ξεδίπλωσε το σακούλι γεμάτος ελπίδα.
Ο κλητήρας σάστισε άμα τ’ άκουσε όλα αυτά, αλλά ήταν πολύ γρήγορος στην αντίληψη. Το άδειο σακούλι του έδωσε μια ιδέα.
«Κύριοι, είπε, χαμογελώντας και τρίβοντας τα χέρια του, νοιώθουμε περήφανοι για το αίτημά σας και θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να μη σας απογοητεύσουμε. Αν μου δώσετε το σακούλι σας, δεν θα κάνω περισσότερο από ένα λεπτό για να βάλω το Πνεύμα της Σοφίας μέσα σ’ αυτό».
Ο κλητήρας πήρε το σακούλι και βγήκε στον κήπο που ήταν πίσω από το δημαρχείο. Αφού βεβαιώθηκε ότι δεν τον έβλεπε κανένας, κατάφερε να ξεκολλήσει μια ολόκληρη σφηκοφωλιά που κρεμόταν από ένα δέντρο. Την έριξε μέσα στο σακούλι και το έκλεισε προσεχτικά και το έδεσε με σπάγκο.
«Κύριε δήμαρχε, είπε όταν ξαναπήγε στο δημαρχείο, θαρρώ πως έχω αυτό που μου ζητήσατε. Μέσα το αυτό το σακούλι είναι το Πνεύμα της Σοφίας. Κρατείστε το καλά μέχρι που να φτάσετε στην πόλη σας. Μη σας κάνει εντύπωση αν το δείτε να σαλεύει ή αν το ακούσετε να βουίζει. Αυτό θα είναι καλό σημάδι: σημάδι ότι το Πνεύμα της Σοφίας είναι πολύ ζωντανό. Μόλις φτάσετε στην πόλη σας, τρέξτε αμέσως να κλειστείτε στο δωμάτιο του συμβουλίου. Κλείστε τις πόρτες και τα παράθυρα καλά. Μετά κουνείστε μερικές φορές το σακούλι και ανοίξτε το. Σας βεβαιώνω κύριοι πως θα το αισθανθείτε αμέσως, όλοι σας».
Ο δήμαρχος σηκώθηκε από την καρέκλα του.
«Σ’ ευχαριστούμε πολύ, κ. Κλητήρα, είπε. Από τα βάθη της καρδιάς μας.
Με πιο ελαφρά πόδια ο δήμαρχος και τα μέλη του συμβουλίου πήραν το δρόμο της επιστροφής στην πόλη τους. Ο δήμαρχος έδεσε το σακούλι από τη γαλάζια ομπρέλα του και το έκοψε στον ώμο. Ήταν περήφανος που είχε στην πλάτη του αυτό το περίφημο και ιστορικό φορτίο».
Πολύ σύντομα, οι σφήκες άρχισαν να σφουγκουνίζουν και να σαλεύουν μέσα στο σακούλι. Το βουητό τους ήταν μουσική για τ’ αυτιά του δημάρχου.
«Τ’ ακούτε; είπε στους συμβούλους.
-
Ζούσε μια φορά σε ένα χωριό ένα ζευγάρι, που δεν είχε παιδιά και επιθυμούσε πολύ να αποκτήσει απογόνους. Προσευχόταν για τούτο συνεχώς η γυναίκα: «Κύριε, Μεγαλοδύναμε τ’ Ουρανού, ας γεννήσω κάτι κι ας ήταν ακόμη κι ένα κλαδάκι μυρτιάς».
Τόσο συχνά επαναλάμβανε όμως την προσευχή της αυτή και τόσο συχνές ήταν οι ικεσίες της στον ουρανό, ώστε φούσκωσε τελικά η κοιλιά της και έπειτα από εννέα μήνες, αντί για ένα αγοράκι ή ένα κοριτσάκι, έφερε στον κόσμο ένα κλαδί μυρτιάς. Το φύτεψε η αγρότισσα με ανείπωτη χαρά σε μια γλάστρα, που την τοποθέτησε στο παράθυρο και την πότιζε νωρίς το πρωί και αργά το βράδυ με όσο μεγαλύτερη φροντίδα μπορούσε.
Όταν όμως βρέθηκε μια μέρα ο γιος του βασιλιά στην περιοχή τους για κυνήγι, γοητεύτηκε τόσο πολύ από το όμορφο αυτό κλαδί, ώστε έστειλε μαντάτο στην αγρότισσα ότι ήθελε να το αγοράσει, όποιο κι αν ήταν το κόστος του. Η αγρότισσα στην αρχή αρνήθηκε, κατόπιν όμως δελεάστηκε από τις υποσχέσεις και τελικά τρόμαξε από τις απειλές και παρέδωσε στον πρίγκιπα τη γλάστρα. Τον παρακάλεσε όμως να τη φροντίζει με αγάπη και τρυφερότητα, περισσότερο κι από το ίδιο του το παιδί, επειδή του είχε τόσο μεγάλη αδυναμία, σαν να ήταν σάρκα από τη σάρκα της. Ο πρίγκιπας ζήτησε να του φέρουν τη γλάστρα στο δωμάτιό του και να την τοποθετήσουν σε ένα μπαλκόνι, όπου την έραινε και την πότιζε διαρκώς, με τα ίδια του τα χέρια.
Όταν ένα βράδυ ο πρίγκιπας είχε πέσει στο κρεβάτι και είχε σβήσει το φως, και ο κόσμος ήταν γαλήνιος κι έτοιμος να αφεθεί στις αγκάλες του ύπνου, άκουσε κάποιον να γλιστρά αθόρυβα στο δωμάτιο και να πηγαίνει στο κρεβάτι του και σκέφτηκε ότι θα ήταν ο υπηρέτης που του άδειαζε τις τσέπες ή ένα στοιχειό, που ήθελε να του τραβήξει το δέρμα από το σώμα του. Σαν θαρραλέος άντρας που ήταν όμως και δεν σκιαζόταν ούτε από τον χειρότερο δαίμονα, έκανε ότι κοιμόταν και περίμενε να δει πώς θα τελείωνε αυτή η ιστορία. Άπλωσε τελικά το χέρι του και ένιωσε κάτι, που είχε ελαφρύτερη και πιο απαλή αίσθηση από τα πούπουλα της χήνας. Τινάχτηκε πάνω, έπιασε αυτή την ευαίσθητη ύπαρξη, που ήταν μια νεράιδα, την έκλεισε στα χέρια του, και άρχισαν να παίζουν το παιχνίδι της αγάπης. Πριν όμως φανούν οι πρώτες ηλιαχτίδες, σηκώθηκε η νεράιδα και εξαφανίστηκε, αφήνοντας πίσω της τον πρίγκιπα ενθουσιασμένο από χαρά και από αγάπη, αλλά και γεμάτο περιέργεια και έκπληξη.
Έπειτα από επτά νύχτες γεμάτες διασκέδαση και χαρά, φλεγόταν από την επιθυμία να μάθει τι ήταν αυτή η ευτυχία που τόσο απλόχερα του είχαν στείλει τ’ αστέρια. Κράτησε τότε μια νύχτα σφιχτά στο χέρι του μια πλεξούδα από τα μαλλιά της, για να μην μπορέσει να του ξεφύγει και αφού άναψε τα φώτα, αντίκρισε το λουλούδι των γυναικών, το θαύμα της ομορφιάς, τον καθρέφτη της Αφροδίτης, τη γοητευτικότατη μαγεία της αγάπης, αντίκρισε ένα αξιολάτρευτο περιστεράκι, ένα χρυσό κόσμημα, μια καρδιοκλέφτρα, μια μπουκιά για βασιλιά- αντίκρισε με μια λέξη ένα θέαμα που τον είχε αφήσει άναυδο από την έκπληξη. Αφού κύλησαν μερικά λεπτά μέσα στην έκπληξη, είπε:
«Όμορφη πλεξούδα μου, που τόσο με έχεις σαγηνεύσει, όμορφα μάτια μου, που έχετε κάνει την καρδιά μου να φλέγεται από αγάπη, όμορφα χείλη, που με πνίγετε στην ηδονή, ω όμορφο χέρι, που με έχεις αφήσει έκθαμβο! Σε ποια γωνιά της φύσης πλάστηκε ένα τόσο γοητευτικό και ολοζώντανο άγαλμα;».
Ενώ μιλούσε, την έσφιγγε στην αγκαλιά του για να σβήσει τους πόθους του. Την ώρα που την κρατούσε σφιχτά στην αγκαλιά του, ξύπνησε εκείνη από τον ύπνο της και απάντησε με χαριτωμένα χασμουρητά στους αναστεναγμούς τού ερωτευμένου πρίγκιπα.
Είπε τότε αυτός ξανά:
«Μόνο εσύ πλήγωσες την καρδιά μου και μόνον εσύ μπορείς να με κάνεις καλά. Όμορφή μου αγάπη, συμπόνεσε λίγο τον άρρωστο για σένα από έρωτα, που στον πυρετό του ψήνεται, επειδή έχει περάσει από το βαθύ σκοτάδι της νύχτας στο άπλετο φως της ομορφιάς σου. Απόθεσε εδώ το χέρι σου στο στήθος μου, νιώσε το σφυγμό μου, γράψε μου μια συνταγή, βάλε το όμορφο στόμα σου πάνω στα χείλια μου! Άλλο τίποτε δεν ποθώ από το χάδι αυτού εδώ του χεριού και...
-
Η Κασσιανή, γνωστή και ως Εικασία ή Κασσία, ήταν μια εξέχουσα μορφή της βυζαντινής εποχής, διαπρέποντας ως υμνογράφος, ποιήτρια και μοναχή. Η συμβολή της στην εκκλησιαστική υμνογραφία είναι ανεκτίμητη, με το γνωστότερο έργο της, το «Τροπάριο της Κασσιανής», να ψάλλεται τη Μεγάλη Τρίτη, προκαλώντας βαθιά συγκίνηση στους πιστούς.
Βιογραφία της Κασσιανής
Η Κασσιανή γεννήθηκε μεταξύ του 805 και 810 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη, προερχόμενη από εύπορη και επιφανή οικογένεια. Η ομορφιά και η ευφυΐα της την έκαναν να ξεχωρίζει στην κοινωνία της εποχής. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, όπως ο Συμεών ο Μάγιστρος και ο Ιωάννης Ζωναράς, η Κασσιανή συμμετείχε σε μια τελετή επιλογής νύφης για τον αυτοκράτορα Θεόφιλο, την οποία οργάνωσε η μητριά του, Ευφροσύνη. Κατά την τελετή, ο Θεόφιλος, εντυπωσιασμένος από την Κασσιανή, την πλησίασε και της είπε: «Ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα» («Από τη γυναίκα προήλθαν τα κακά»), αναφερόμενος στην Εύα και το προπατορικό αμάρτημα. Η Κασσιανή απάντησε με ευφυΐα: «Αλλά και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττω» («Αλλά και από τη γυναίκα προήλθαν τα καλύτερα»), υπονοώντας την Παναγία και τη σωτηρία μέσω αυτής. Αυτή η απάντηση φέρεται να ενόχλησε τον Θεόφιλο, ο οποίος τελικά επέλεξε τη Θεοδώρα ως σύζυγό του.
Μετά από αυτό το περιστατικό, η Κασσιανή αποφάσισε να αφιερωθεί στη μοναστική ζωή. Ίδρυσε μονή στην Κωνσταντινούπολη, όπου αφιερώθηκε στη συγγραφή ύμνων και ποιημάτων. Η ακριβής ημερομηνία του θανάτου της δεν είναι γνωστή, αλλά εκτιμάται ότι απεβίωσε γύρω στο 865 μ.Χ.
Υμνογραφικό Έργο της Κασσιανής
Η Κασσιανή είναι μία από τις πρώτες μεσαιωνικές συνθέτριες, των οποίων τα έργα διασώζονται και ερμηνεύονται μέχρι σήμερα. Περίπου 50 από τους ύμνους της έχουν διασωθεί, με 23 από αυτούς να περιλαμβάνονται στα λειτουργικά βιβλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Εκτός από τους ύμνους, σώζονται 789 μη υμνολογικοί στίχοι της, κυρίως γνωμικά και επιγράμματα. Ένα χαρακτηριστικό γνωμικό της είναι: «Απεχθάνομαι τον πλούσιο άντρα που γκρινιάζει σαν να ήταν φτωχός».
Τα έργα της Κασσιανής διακρίνονται για την πρωτοτυπία, το βάθος και την πνευματικότητά τους. Εκτός από το γνωστό τροπάριο, συνέθεσε τους τέσσερις πρώτους ειρμούς του Κανόνα του Μεγάλου Σαββάτου «Άφρων γηραλέε» και το πρώτο δοξαστικό του εσπερινού των Χριστουγέννων «Αυγούστου μοναρχήσαντος επί της γης».
Το Τροπάριο της Κασσιανής
Το «Τροπάριο της Κασσιανής» είναι ίσως το πιο γνωστό έργο της. Ψάλλεται το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης και κατά την ακολουθία του Όρθρου της Μεγάλης Τετάρτης. Ο ύμνος αναφέρεται στη μεταμέλεια μιας αμαρτωλής γυναίκας, η οποία, συνειδητοποιώντας τη θεότητα του Ιησού, τον πλησιάζει με δάκρυα μετανοίας και αλείφει τα πόδια του με πολύτιμο μύρο. Η γυναίκα αυτή ταυτίζεται συχνά με τη Μαρία τη Μαγδαληνή, αν και τα Ευαγγέλια δεν αναφέρουν ρητά το όνομά της.
Ο ύμνος είναι γραμμένος σε πρώτο πρόσωπο, εκφράζοντας την εσωτερική πάλη, τη συντριβή και την ελπίδα για συγχώρεση της αμαρτωλής γυναίκας. Η χρήση του πρώτου προσώπου προσδίδει αμεσότητα και ένταση στο κείμενο, επιτρέποντας στους πιστούς να ταυτιστούν με το συναίσθημα της μετάνοιας.
Το Τροπάριο της Κασσιανής στη Δημοτική Γλώσσα
«Κύριε, η γυναίκα που έπεσε σε πολλές αμαρτίες,
αισθανόμενη τη Θεότητά Σου,
πήρε το θάρρος της μυροφόρου,
και θρηνώντας, σου έφερε μύρα πριν από την Ταφή Σου.
Αλίμονο, έλεγε, γιατί για μένα είναι νύχτα,
ο πόθος της ακολασίας,
σκοτεινός και χωρίς φεγγάρι,
ο έρωτας της αμαρτίας.
Δέξου τις πηγές των
δακρύων μου,
-
«Η σοφία δεν είναι γνώση. Είναι η ικανότητα να κρίνεις σωστά πότε να μιλήσεις, πότε να πράξεις και πότε να σιωπήσεις.»
— Από το πνεύμα της Αθηνάς
Η Αθηνά είναι μια από τις πιο σύνθετες και σεβάσμιες μορφές της ελληνικής μυθολογίας. Θεά της σοφίας, της στρατηγικής σκέψης, της τέχνης, του πολέμου και της πολιτικής, ενσάρκωσε ιδανικά που επηρέασαν βαθιά τον ελληνικό πολιτισμό αλλά και τη δυτική φιλοσοφία.
Η θεά Αθηνά δεν είναι απλώς μια μορφή της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας· είναι ένα πολυσήμαντο αρχέτυπο που διαπερνά την ιστορία, τον πολιτισμό και την ψυχολογία του ανθρώπου. Από τη θεαματική της γέννηση έως τις σχέσεις της με ήρωες, τέχνες και πόλεις, η Αθηνά εκπροσωπεί το πάντρεμα της λογικής με τη δράση, της σοφίας με τη δύναμη και της στρατηγικής με τη συμπόνια – αλλά και με την αμείλικτη δικαιοσύνη όταν χρειάζεται.
Γέννηση και Συμβολισμός
Η γέννηση της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία, πάνοπλη και ώριμη, υποδηλώνει έναν κόσμο όπου το πνεύμα, η λογική και η συνειδητότητα υπερέχουν των παθών και της βιολογικής αναπαραγωγής. Βγήκε πάνοπλη, έτοιμη όχι για μάχη, αλλά για τακτική. Το γεγονός ότι δεν έχει μητέρα και δεν γεννήθηκε από μήτρα υπογραμμίζει την αποστασιοποίηση από τη θηλυκότητα της φύσης, δίνοντας έμφαση στην αγνότητα, στην αυτάρκεια και στον έλεγχο του πνεύματος. Η γέννηση της από το νου αντιπροσωπεύει την υπεροχή της διάνοιας απέναντι στη φυσική, ενστικτώδη πλευρά του ανθρώπου. Είναι η θεότητα που πρεσβεύει την ιδέα πριν την πράξη – τη στρατηγική σκέψη πριν από τη μάχη.
Η Αθηνά δεν είναι μια μητρική φιγούρα – είναι παρθένος, όχι μόνο στο σωματικό αλλά και στο πνευματικό επίπεδο. Η ασπίδα, το δόρυ και η κουκουβάγια της ενσαρκώνουν αρετές της: η στρατηγική προστασία, η ορθή κρίση και η διορατικότητα. Η σοφία της δεν είναι αφηρημένη θεωρία – είναι εφαρμόσιμη, πρακτική και ζωτική για την επιβίωση και την πρόοδο. Η Αθηνά δεν επιβραβεύει τη βία – επιβραβεύει τη σοφή επιμονή.
Προστάτιδα των Ηρώων, των Τεχνών, της Πόλης
Η Αθηνά είναι η θεά των τεχνών και της εργασίας, όχι μόνο του πολέμου. Η υφαντική, η αρχιτεκτονική, η αγγειοπλαστική – όλες προστατεύονταν από αυτήν.
Παράλληλα, υπήρξε μέντορας και προστάτιδα ηρώων:
Τον Οδυσσέα καθοδήγησε στην πιο εσωτερική του περιπέτεια.
Τον Περσέα τον βοήθησε να νικήσει τη Μέδουσα.
Τον Ηρακλή τον βοήθησε να περάσει άθλους όχι με δύναμη, αλλά με ευφυΐα.
Έγινε προστάτιδα της Αθήνας νικώντας τον Ποσειδώνα που διεκδικούσε και εκείνος την ίδια πόλη. Η θεά χάρισε το πολύτιμο δέντρο της ελιάς, ενώ ο Ποσειδώνας χτύπησε μια πλευρά του λόφου με την τρίαινά του και ανάβλυσε μια πηγή με νερό.
Η Αθηνά στη Μυθολογία: Ιστορίες και Αποσυμβολισμός
Η Αθηνά δεν ήταν ποτέ απόμακρη ή θεωρητική. Ενεπλάκη ενεργά σε γεγονότα, κρίσεις και μεταμορφώσεις, προσφέροντας πολύτιμα μαθήματα για την ανθρώπινη φύση και τα όρια της υπεροψίας.
1. Η Αθηνά και η Αράχνη
Η υφάντρα Αράχνη προκαλεί τη θεά σε διαγωνισμό τέχνης. Η Αράχνη φτιάχνει ένα έργο αψεγάδιαστο, που όμως αποκαλύπτει τα λάθη των θεών. Η Αθηνά, αν και αναγνωρίζει την ποιότητα, εξοργίζεται από την ύβρη και τη σαρκαστική αλήθεια. Τιμωρεί την Αράχνη, μεταμορφώνοντάς τη στο γνωστό έντομο που υφαίνει ακατάπαυστα.
Αποσυμβολισμός: Όταν το ταλέντο ξεπερνά την ταπεινότητα, η πτώση είναι αναπόφευκτη. Η Αράχνη προσβάλλει τη θεότητα με την ύβρη της. Η Αθηνά, παρόλο που θαυμάζει το έργο, τη μεταμορφώνει σε αράχνη. Η ιστορία φέρνει στην επιφάνεια τη λεπτή ισορροπία μεταξύ δημιουργικής ελευθερίας και σεβασμού απέναντι στο Θείο. Εδώ η Αθηνά δεν είναι απλώς «δίκαιη» – δείχνει και τη σκληρότητα της διανοητικής υπεροχής όταν απειλείται. Η αλαζονεία απέναντι στη σοφία δεν συγχωρείται. Η ύβρις έχει κόστος.
2. Ο Αυλός του Πάνα
Η Αθηνά, θέλοντας να παίξει τον αυλό που δημιούργησε ο Πάνας, φουσκώνει τα μάγουλά της και βλέπει την αντανάκλασή της στο νερό. Η εικόνα της –παραμορφωμένη από το πάθος του ήχου– τη σοκάρει.
-
AT: The Strong Man and his Companions
Delarue-Teneze: Jean de l’Ours
Μια φορά κι έναν καιρό ήτανε μια χήρα γυναίκα που όλο έκλαιγε και που από τα πολλά δάκρυα έκανε ένα παιδί και το ονόμασε Δάκρυ. Τις ημέρες τις έκανε χρόνια και μόλις πήγε είκοσι ημερών ήτανε σα να πήγε είκοσι χρονών. Και τότε είπε της μάνας του: «Μάνα, εγώ θα φύγω», και του λέει «πού θα πας, παιδάκι μου, εγώ επέρασα τόσα και τόσα και έχυσα τόσα δάκρυα για να σε κάνω και εσύ μου λες πως θα φύγεις;» «Μάνα, εγώ θα φύγω», της ξανάπε και μια μέρα σηκώθηκε κι έφυγε.
Στο δρόμο που επάγαινε απάντησε μια γριά και του λέει: «Εδώ που πας, να μην κάνεις δεξιά, να κάνεις μόνο αριστερά» και ο Δάκρυς της απαντά: «Εγώ, εδώ θα πάω» και προχώρησε στο δρόμο του. Στο δρόμο που επάγαινε απάντησε ένα παλικάρι ίσα με αυτόν και λέει του Δάκρυ: «Τι θέλεις εσύ από δω;» «Και τι είσαι εσύ;» του λέει ο Δάκρυς και πιαστήκανε στα χέρια. Τέλος ο Δάκρυς τον ενίκησε και του λέει ο άλλος: «Πιο πέρα είναι ο άλλος μου αδερφός· αν τον νικήσεις κι εκείνονε θα γίνουμε και οι τρεις αδέρφια». Σα φθάσανε και σ’ εκείνονε, τον επάλαιψε και αυτόνε ο Δάκρυς και γίνανε τρεις αδερφοί.
Τώρα και οι τρεις αδερφοί προχωρούσανε και πήγανε σ’ ένα σπίτι και ανεβήκανε απάνου και ευρήκανε ό,τι τους χρειαζότανε, από τουφέκια μέχρι σκυλιά. Πήρανε τα τουφέκια οι δύο αδερφοί και πήγανε στο κυνήγι, ενώ ο μεγαλύτερος κάθησε στο σπίτι να μαγειρέψει. Εκεί που εμαγέρευε βλέπει ένα παπαδάκο στην πάντα του και του ζήταγε φαί να φάει. Ο μεγάλος αδερφός του είπε «δε σου δίνω» και του λέει ο παπαδάκος: «Έλα να σε δέσω με μια τρίχα από τα γένια μου και, άμα λυθείς, να μη μου δώσεις να φάω». Αυτός δέχτηκε, μα, άμα τον έδεσε, δεν μπορούσε να λυθεί και έτσι έφαγε το φαί. Το βράδυ που ήρθανε τα δύο αδέρφια του τον βρήκαν δεμένο με την τρίχα και τον ρώταγαν τι συνέβη. Αφού τους τα είπε όλα, την άλλη μέρα θέλησε να κάτσει ο άλλος αδερφός.
Κάθησε και αυτός να μαγειρέψει και ήρθε πάλι ο παπαδάκος και του ζήταγε φαί να φάει και αυτός δεν του έδινε. Ο παπαδάκος του είπε: «Έλα να σε δέσω με τρεις τρίχες από τα γένια μου και, άμα λυθείς, να μη μου δώσεις να φάω». Αφού τον έδεσε, δε μπορούσε ούτε και φτούνος να λυθεί και το βράδυ που ήρθανε τα δύο άλλα αδέρφια το βρήκανε και φτούνο δεμένο. Τώρα δεν έμενε παρά μόνο ο Δάκρυς.
Την άλλη μέρα κάθησε και αυτός να μαγειρέψει και ήρθε πάλι ο παπαδάκος και του ζήταγε φαί να φάει, αλλά ο Δάκρυς δεν του έδινε. «Κάθησε να σε δέσω με πέντε τρίχες», του είπε, «από τα γένια μου και, άμα λυθείς, να μη μου δώσεις να φάω». Ο Δάκρυς δέχτηκε και εκάθησε και τον έδεσε. Άμα τον έδεσε, ο παπαδάκος άρχισε να τρώει μα δεν έφαγε πολύ, γιατί ο Δάκρυς έσπασε γρήγορα τις τρίχες και λύθηκε και άρχισε να τον κυνηγάει. Τα άλλα δύο αδέρφια του γύρισαν γρήγορα από το κυνήγι και κυνηγούσαν τώρα και οι τρεις μαζί τον παπαδάκο. Τέλος, τον πρόφτασε ο Δάκρυς και τον σκότωσε.
Γέμισε ένα μπουκαλάκι με αίμα και κάρφωσε το ματωμένο μαχαίρι του πίσω από την πόρτα και έφυγε, αποχαιρέτησε τα αδέρφια του και όπου περνούσε έγραφε «εδώ ο Δάκρυς περνάει, ελευθέρα η είσοδος» και προχωρούσε και προχωρούσε και έφθασε σ’ ένα σπίτι κοντά στην ακροθαλασσιά. Ανέβηκε απάνου και βρήκε οκτώ δωμάτια ανοιχτά, εννιά πιρούνια, εννιά κουτάλια, εννιά μαχαίρια, εννιά πιάτα κι ένα δωμάτιο κλειστό. Στο σπίτι αυτό έμεναν οκτώ αδερφοί, που είχαν μια αδερφή και την έλεγαν Πεντάμορφη και δούλευαν μόνο και μόνο γι’ αυτήν. Ήτανε πάρα πολύ όμορφη και γι’ αυτό ερχόντουσαν παλικάρια από όλο τον κόσμο να την κλέψουν, αλλά κανείς δεν μπορούσε. Έμενε στο κλειστό δωμάτιο και αγνάντευε από το παράθυρό της τ’ αδέρφια της που ήσαντε στη θάλασσα. Ο Δάκρυς ανέβηκε απάνου στο δωμάτιο της και έσπασε την πόρτα επειδή δεν του άνοιγε. Όταν μπήκε μέσα, λέει: «Μόνη σου είσαι; Βάλε μου φαί να φάω και στρώσε μου να κοιμηθώ». Το κορίτσι του λέει: «Άμα έρθουνε τα αδέρφια μου, θα σε σκοτώσουνε».
«Άμα ’ρθούνε», της λέει, «να με ξυπνήσεις». Αφού έφαγε, έπεσε και κοιμήθηκε.
Το κορίτσι, όταν είδε τα...
-
Ήτανε μια γριά και μαγέρευε απ’ όξω με φουφού, κι ήτανε ένα βασιλόπουλο ψηλά στο μπαλκόνι.
Το λοιπόν, πέφτει το χρυσό μήλο από το χέρι του κι έπεσε απάνω στη φουφού κι ετσάκισε της γριάς το τσουκάλι. Κι εκείνο το τσουκάλι έπεσε στα πόδια της και τη ζεμάτισε.
Από τον πόνο που άκουσε είπε:
« Ουχ! που άλλη να μην ήτανε γυναίκα σου, παρά η Γδυμνοπουκαμισάκι».
Τότε το βασιλόπουλο έφυγε κι επήρε τα όρη σκούζοντας να πάει να βρει τη Γδυμνοπουκαμισάκι.
Αυτός είχε τρεις αδελφάδες. Η μία ήταν βασίλισσα των πουλιών, η άλλη των θερίων κι η τρίτη του Κουτσοπάπουζα.
Επήγαινε, πήγαινε το βασιλόπουλο και να σου μια κοπέλα που έβγανε νερό απ’ το πηγάδι.
«Ποιανού είσαι;» την ερωτά
«Είμαι υπηρέτρια του βασιλείου των πουλιών».
Άμα εκατάλαβε εκείνος, βγάνει το δαχτυλίδι του και το ’ρίξε μέσα στο σίγλο [κουβά]. Πάει η κυρά ν’ αδειάσει το νερό, βλέπει το δαχτυλίδι.
Μωρή, πώς ευρέθηκε;
«Ούτε κι εγώ δεν το είδα», λέει η υπηρέτρια.
«Άμε, μωρή, να τόνε φέρεις, είναι αδελφός μου».
Οπού επήγε η κοπέλα και τον ήφερε.
«Καλώς τον αδελφούλη μου. Κάτσε, γιατί εδώ είναι του δράκοντα...»
Δεν έκαμε να τελειώσει την κουβέντα της, να σου ο δράκοντας χτυπάει την πόρτα.
«Να σε κρύψω, μη σε φάει».
Κι απότομα του δίνει ένα μπατσίδι και τόνε κάνει πορτοκάλι, τόνε βάνει στο ράφι. Καθώς εμπήκε ο Δράκοντας:
«A! λέει, βασιλικό αίμα μού μυρίζει!»
«Βασιλικές στράτες περπατείς, βασιλικό αίμα σου μυρίζει», λέει η βασιλοπούλα.
Άμα αποφάγανε του λέει:
«Είναι ο αδελφός μου εδώ και γυρεύει να παντρευτεί τη Γδυμνοπουκαμισάκι».
Ετότενες ο δράκοντας ησύχασε.
«Να πας τώρα», του λέει, «στην άλλη σου αδελφή, τη βασίλισσα των θερίων κι εκείνη θα σε οδηγήσει».
Το παλικάρι εχαιρέτισε κι έφυγε.
Επήγαινε, πήγαινε το βασιλόπουλο, βρίσκει στο δρόμο την κοπέλα που έβγανε νερό.
«Τι κάνεις; λέει. Ποια είσαι;»
«Είμαι υπηρέτρια του βασιλείου των θερίων».
Εκείνος με τρόπο, όσο εμιλούσε, βάνει το δαχτυλίδι του μέσα στο σίγλο.
Πάει η κυρά ν’ αδειάσει το νερό, βλέπει το δαχτυλίδι. Εθύμωσε και τα ’βανε μαζί της:
«Πού τό ’βρήκες το δαχτυλίδι;»
Εκείνη η κακομοίρα εδερνότουνα:
«Να πάθω, να λάβω, δεν ηξέρω».
Τρέχει η βασίλισσα, τόνε βρίσκει, τόνε φιλεί.
«Πώς ήτανε ετούτο, αδελφούλη;»
«Γυρεύω τη Γδυμνοπουκαμισάκι να τη στεφανωθώ».
«Κάθισε και τα λέμε, αδελφούλη».
Το βράδυ που εγύριζε ο δράκοντας, του δίνει εκείνη έναν μπάτσο και τόνε κάνει σκούπα. Τόνε βάνει πίσω από την πόρτα.
«Ου! λέει ο δράκος, βασιλικό αίμα μου μυρίζει. Τι γυρεύει εδώ;»
Βγάνει μαχαίρια πιρούνια κι αρχίνησε να τα τροχάει. Τρουχ! Τρουχ! Τρουχ!
«Τώρα θα τόνε φάω!»
«Βασιλικές στράτες περπατείς, βασιλικό αίμα σου μυρίζει. Αν έρχονταν ο αδελφός μου τι θα του ’καμες;»
«Θα τον είχα αδελφό!
«Ήρθε, λέει, και γυρεύει τη Γδυμνοπουκαμισάκι να τη στεφανωθεί.
«Βαρείο ζήτημα μου γυρεύει, λέει ο δράκοντας. Να πάει στο βασίλειο του Κουτσοπάπουζα και να βρει τη βασίλισσα, την αδελφή του. Μα να προσέξει. Είναι μια τούφα τρία κίτρα. Να κοιτάξει να τ’ αρπάξει και σπάζοντάς τα να ’χει έτοιμο νερό για να λουστεί η κυρά που θα βγει».
Την αυγή το βασιλόπουλο τους αποχαιρετά και φεύγει. Επήγαινε, πήγαινε, βλέπει τον Κουτσοπάπουζα. Του ’δώσε η βασίλισσα κρέας, ρύζι και κρασί, μην πάει και φάει τον αδελφό της. Άμα τον εσκότισε, τον εμέθυσε, κάνει στη ρίζα εκείνος, βλέπει τα τρία κίτρα. Τ’ αρπάχνει μία και καλιά του! Πάει ν’ ανοίξει το ένα κίτρο, μα δεν θυμότουν το νερό κι όπως το έκοψε, πετιέται μια κοπέλα όμορφη και λέει:
«Νερό !» Σαν δεν είχε να της δώσει, εκείνη εχάθηκε.
Το βασιλόπουλο ανατρόμαξε. Όπου καθώς επήγαινε, σκίζει και τ’ άλλο κίτρο. Πάλι όμως ελησμόνησε το νερό κι εχάθηκε κι εκείνη η κυρά, που ήτανε πιο όμορφη απ’ την πρώτη.
Ω! λέει, να βρω νερό να έχω, αν μου γυρέψει η τρίτη. Να ιδούμε τι θα κάμει.
Σκίζει το τρίτο κίτρο, πετιέται μια κόρη όμορφη σαν...
-
Μια λαίμαργη αλεπού τρύπωσε κάποτε κρυφά σ’ ένα χωριό για να κλέψει μερικά τρυφερά παπάκια. Όμως μπήκε κατά λάθος σ’ ένα βαφείο κι έπεσε μες στο καζάνι με τα χρώματα. Με την ψυχή στο στόμα απ’ το φόβο του θανάτου βγήκε απ’ το καζάνι μ’ όσες δυνάμεις τής είχαν απομείνει κι όπου φύγει φύγει.
Καθώς έτρεχε στα χωράφια, η φρεσκοβαμμένη γούνα της άστραφτε στον ήλιο σαν μεγαλόπρεπη χρυσοΰφαντη φορεσιά. Όταν έφτασε στο δάσος δεν την αναγνώριζε κανένας· οι υπόλοιπες αλεπούδες την πήραν για κάποια σπουδαία επισκέπτρια απ’ το εξωτερικό και τη ρώτησαν από πού ερχόταν και ποια ήταν. Η αλεπού δεν άφησε την ευκαιρία να πάει χαμένη και είπε με αλλαγμένη φωνή:
«Με στέλνει ο Θεός που κατοικεί στους ουρανούς, είμαι η βασίλισσα όλων των τετράποδων».
Οι αλεπούδες υποκλίθηκαν γεμάτες δέος και σεβασμό. Δεν είχαν ξαναδεί ποτέ ζώο με τέτοιο χρώμα στη γούνα κι έτσι δεν αμφισβήτησαν την αξίωση της ξένης να γίνει βασίλισσα κι αφέντρα όλων των τετράποδων. Το νέο διαδόθηκε με ταχύτητα αστραπής σ’ όλες τις γωνιές του δάσους. Από κοντά κι από μακριά κατέφθαναν τα ζώα για να αποδώσουν τιμές στη βασίλισσα.
Σαν θρόνος για την αυτοκράτειρα των τετράποδων προτιμήθηκε η ράχη του ελέφαντα. Με τη συνοδεία μιας φρουράς από επίλεκτα λιοντάρια ξεκίνησε να επιθεωρήσει την αχανή επικράτειά της. Όλα τα ζώα ήταν υποχρεωμένα να της αποδίδουν φόρο υποτέλειας. Τα πιο τρυφερά και διαλεχτά κομμάτια τού κυνηγιού ανήκαν δικαιωματικά στη βασίλισσα. Καθιέρωσε αρκετές παρόμοιες καινοτομίες, όλες με απώτερο σκοπό να αυξήσει την ισχύ και την αυθεντία της.
Όπως όλες οι αλεπούδες έτσι και η «ρήγισσα των τετραπόδων» είχε αρκετά αναπτυγμένο το οικογενειακό αίσθημα κι έτσι έπειτα από λίγο καιρό νοστάλγησε τη μητέρα της. Θα μοιραζόταν ευχαρίστως μαζί της την καλή της τύχη.
Η αυτοκράτειρα πρόσταξε απ’ τη ράχη του ελέφαντα μιαν αλεπού που είχε καλό μνημονικό και γρήγορα πόδια:
«Τρέχα στη μητέρα μου που ζει στην κοιλάδα με τις πολλές πάπιες και πες της: Αγαπητή μητέρα, η κόρη σου έγινε βασίλισσα όλων των τετράποδων. Κόπιασε να μοιραστούμε τη μεγάλη ευτυχία!».
Έπειτα οδήγησέ την αμέσως σ’ εμένα. Σε καθιστώ υπεύθυνη για την ασφάλειά της!»
Η αλεπού αγγελιοφόρος πήγε στην κοιλάδα με τις πολλές πάπιες και ύστερα από λίγες ημέρες βρήκε τη γριά αλεπού.
«Ώστε η κόρη μου έγινε βασίλισσα» έκανε εκείνη μόλις άκουσε τα νέα. «Χμ, τουλάχιστον φέρεται καλά στ’ άλλα ζώα ή πήραν τα μυαλά της αέρα και παριστάνει τη σπουδαία;»
Με την ανάσα κομμένη απ’ το πολύ τρέξιμο η αγγελιοφόρος απάντησε:
«Για να πούμε την αλήθεια φέρεται, με μεγάλη ξιπασιά κι αυταρχικότητα. Κάθεται συνέχεια στη ράχη του ελέφαντα και διαθέτει μια πολυπρόσωπη φρουρά από λιοντάρια και τίγρεις. Κυβερνά σαν απόλυτος μονάρχης και μεταχειρίζεται πολύ άσχημα τους υπηκόους της. Κυρίως εμείς οι αλεπούδες δε βλέπουμε άσπρη μέρα και φορτωνόμαστε πάντα τις χειρότερες αγγαρείες. Είναι βέβαια σπουδαία προσωπικότητα, αλλά πολλές φορές είναι δύσκολο να υποφέρεις τους κακούς τρόπους και τις αυθαιρεσίες της».
Η μητέρα της αλεπούς δεν ενθουσιάστηκε καθόλου με τα καμώματα της κόρης της.
«Να πας να της πεις πως λυπάμαι, αλλά δεν θα την επισκεφτώ πριν αλλάξει συμπεριφορά και τρόπους!».
Η αγγελιαφόρος γύρισε στη βασιλική αυλή χωρίς να έχει φέρει εις πέρας την αποστολή της.
Αντί να παρουσιαστεί όμως στη βασίλισσα μάζεψε τους υπηκόους, κούνησε με έξαψη και σημασία την ουρά και τους μίλησε:
«Ακούστε με όλοι! Έχουμε πέσει θύματα απάτης. Η βασίλισσα των τετράποδων είναι αλεπού σαν κι εμάς, κατάγεται απ’ την κοιλάδα με τις πολλές πάπιες. Μίλησα με τη μητέρα της και είδα ότι δε διαφέρει σε τίποτε από μας, είναι μια ασήμαντη, κοινή αλεπού».
Τα ζώα κοκκίνισαν από ντροπή και θυμό, που πιάστηκαν τόσο εύκολα κορόιδα. Τελικά ένα ζώο από το σώμα της φρουράς είχε μια καλή ιδέα και είπε:
«Πρέπει να ερευνήσουμε προσεκτικά την υπόθεση. Όταν μια αλεπού ακούει τις άλλες αλεπούδες να φωνάζουν, ανταποκρίνεται αμέσως στο κάλεσμα. Θα κανονίσουμε λοιπόν μόλις...
-
Οι γυναίκες του Δία: Μια προσωπική αναζήτηση πίσω από τους μύθους
Όσο περισσότερο ασχολούμαι με τη μυθολογία, τόσο συνειδητοποιώ ότι η ερωτική ζωή του Δία δεν είναι απλά μια ατελείωτη λίστα κατακτήσεων. Δεν είναι μόνο το κουτσομπολιό της αρχαιότητας. Είναι κάτι βαθύτερο, πιο συμβολικό. Κάθε γυναίκα που σχετίστηκε μαζί του δεν είναι απλώς μια «πρώην», αλλά ένας κρίκος σε μια αλυσίδα που ενώνει φυσικά φαινόμενα, θεσμούς και κοινωνικές αξίες.
Η πρώτη γυναίκα που αναφέρεται πως πήρε ο Δίας ήταν η Χθονίη – η Γη η ίδια. Μου φαίνεται σχεδόν ποιητικό ότι ο Δίας δημιούργησε τον κόσμο για να την ντύσει με έναν πέπλο, γεμάτο στεριές και θάλασσες. Εκεί, ξεκινά ο συμβολισμός: η ένωση ουρανού και γης. Ο Δίας δεν είναι ακόμη ο γνωστός ερωτιάρης. Είναι ο Δημιουργός, ο Δαμάτριος, ο Καρποφόρος. Η σχέση του με τη Χθονίη δεν είναι απλώς ερωτική· είναι η κοσμογονία.
Μετά ήρθε η Μήτις – η θεά της σοφίας. Δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Άλλαζε μορφές για να τον αποφύγει, αλλά τελικά δεν τα κατάφερε. Κι εκείνος, μόλις την κατέκτησε, την κατάπιε, φοβούμενος μια προφητεία πως ο γιος της θα του έκλεβε τη βασιλεία. Από αυτή την... ιδιότυπη εγκυμοσύνη, γεννήθηκε η Αθηνά – μέσα από το κεφάλι του. Όχι απλώς μια κόρη, αλλά η ίδια η σοφία, η στρατηγική, η λογική. Ο πατέρας μόνος του γεννά το παιδί: πατριαρχία σε πλήρη ισχύ. Ο ρόλος της μητέρας σχεδόν σβήνεται και αυτό μόνο τυχαίο δεν είναι.
Ο Δίας επιθυμούσε και τη Θέτιδα, αλλά πάλι, η προφητεία ότι ο γιος της θα ήταν ισχυρότερός του τον κράτησε πίσω. Άλλοι λένε ότι η Θέτιδα τον απέρριψε από σεβασμό στην Ήρα. Το βέβαιο είναι ότι τελικά την πάντρεψαν με θνητό τον Πηλέα κι εκείνη γέννησε τον Αχιλλέα. Η εξουσία πάνω στους ημίθεους και τους ήρωες περνά και από το κρεβάτι του Δία, έστω και απόντος.
Άλλη γυναίκα του ήταν η Διώνη – και μαζί απέκτησαν την Αφροδίτη. Εδώ μπλέκεται το αρχαϊκό με το Ομηρικό. Κάποιοι την ήθελαν κόρη του Ουρανού, άλλοι του Δία. Ο μύθος προσαρμόζεται, ανάλογα με το τι θέλουμε να εξηγήσουμε: την αγάπη, τη γονιμότητα, την έλξη. Ο Δίας ως Καρποδοτήρ, Επικάρπιος, συνεχίζει να καρπίζει ιδέες, θεούς, έννοιες.
Και ύστερα, έρχεται η Ήρα – η μία και μοναδική, όπως λένε. Η νόμιμη. Αλλά και αυτή η σχέση τους ξεκίνησε πριν τον γάμο, στα κρυφά. Οι ιστορίες τους έχουν τη δική τους θέρμη, σχεδόν ανθρώπινη. Ζήλια, καβγάδες, αλλά και παιδιά: ο Άρης, η Ήβη, η Ειλείθυια, ο Ήφαιστος – αν και εκεί υπάρχει μπέρδεμα για το αν τον γέννησε μόνη της η Ήρα ή μαζί με τον Δία. Και αυτός ο μύθος μάς λέει πολλά: οι ρόλοι σταθεροποιούνται, η μητέρα παλεύει για δικαίωμα, αλλά ο πατέρας κυριαρχεί.
Όσο προχωρώ στην ερευνά μου, βλέπω ότι η ερωτική δραστηριότητα του Δία δεν είναι «βουλιμία», όπως θα λέγαμε για άλλους χθόνιους θεούς. Είναι μέσο. Μέσο για να δικαιολογηθούν θεσμοί, να εξηγηθούν φυσικά φαινόμενα, να συνδεθούν οι θεοί με τις τέχνες, τις εποχές, τις ανθρώπινες κοινωνίες. Η πατρότητα του Δία απέναντι στην Αθηνά και τον Ήφαιστο μάς μιλά για τη δημιουργικότητα, τη φωτιά, τη σοφία – αλλά και για μια εποχή που χρειαζόταν οι θεοί να είναι άντρες και κυρίαρχοι.
Ακόμη και οι πιο «δύσκολες» σχέσεις του, όπως με τον Γανυμήδη, εξυπηρετούσαν μυθολογικά σχήματα: τη μετάβαση από το θνητό στο θεϊκό, την αποδοχή της παιδεραστίας, αλλά και τον συμβολισμό της αιώνιας νεότητας. Αν και υπάρχει υπόνοια ότι αρχικά ο μύθος με τον Γανυμήδη δεν είχε ερωτική σημασία.
Σήμερα, ως γυναίκα, δεν μπορώ να αγνοήσω την υπερβολή, την επιβολή, τη μονομέρεια. Αλλά βλέπω και τη δύναμη των γυναικών του μύθου. Η Μήτις, η Θέτιδα, η Ήρα – όλες έχουν βούληση, ακόμα κι όταν η ιστορία τις καταπίνει. Όλες κάτι ενσαρκώνουν: σοφία, σεβασμό, δύναμη, μητρότητα.
Ο Δίας, είτε ως Γαιάοχος είτε ως Καρποφόρος, μέσα από κάθε ένωση του, δεν κατακτά απλά· συμβολίζει. Και μέσα από αυτές τις ενώσεις χτίζεται ένας ολόκληρος κόσμος – όχι πάντα δίκαιος, αλλά βαθιά ανθρώπινος.
Σε αυτό το πρώτο μου ταξίδι στον κόσμο του Δία, προσπάθησα να δω πίσω από τους μύθους, πίσω από τα ονόματα και τις ερωτικές περιπέτειες,...
-
Ο μύθος του Κερκύονα αντιπροσωπεύει τον ωμό, ανεξέλεγκτο σωματικό εξαναγκασμό, χωρίς ίχνος ηθικής ή τιμής.
Ο Κερκύονας: Ένας τύραννος του δρόμου
Ο Κερκύονας, σύμφωνα με τις παραδόσεις, ήταν γιος του Ποσειδώνα ή του Ηφαίστου και της Σκύθας ή Ευφήμης, ανάλογα με την εκδοχή του μύθου. Ζούσε κοντά στην Ελευσίνα, όπου είχε καθιερώσει ένα φρικιαστικό «αγώνισμα»: προκαλούσε σε πάλη τους περαστικούς και, αφού τους νικούσε με τη δύναμη και την αγριότητά του, τους σκότωνε με βίαιο τρόπο. Ήταν γνωστός για τη σκληρότητα και την αλαζονεία του, θεωρούσε τον εαυτό του ανίκητο και τρομοκρατούσε την ευρύτερη περιοχή.
Η άφιξη του Θησέα
Ο Θησέας, νέος, γενναίος και αποφασισμένος να αποδείξει την αξία του, αποφάσισε να ταξιδέψει από την Τροιζήνα στην Αθήνα δια ξηράς, παρά τις προειδοποιήσεις για τους κινδύνους του δρόμου. Σκοπός του ήταν όχι μόνο να φτάσει στον πατέρα του, τον βασιλιά Αιγέα, αλλά και να καθαρίσει τον δρόμο από όσους σκορπούσαν τον τρόμο. Στην Ελευσίνα ήρθε αντιμέτωπος με τον Κερκύονα και δεν δίστασε να δεχθεί την πρόκλησή του σε πάλη.
Η μάχη μεταξύ τους ήταν σφοδρή. Ο Κερκύονας, γεμάτος αλαζονεία και εμπειρία, θεώρησε εύκολο αντίπαλο τον νεαρό Θησέα. Όμως ο Θησέας δεν ήταν απλώς δυνατός· ήταν και ευφυής. Χρησιμοποιώντας τεχνικές πάλης και όχι μόνο ωμή δύναμη, κατάφερε να υπερισχύσει. Τελικά, νίκησε τον Κερκύονα με την ίδια του τη μέθοδο και τον σκότωσε, απελευθερώνοντας την περιοχή από τον τυραννικό του ζυγό.
Αποσυμβολισμός του άθλου
Ο άθλος του Θησέα απέναντι στον Κερκύονα δεν είναι απλώς μια ιστορία δύναμης. Είναι η επικράτηση του νόμου και της ηθικής απέναντι στην αυθαιρεσία και τη βία. Ο Θησέας, σε αντίθεση με τους ληστές που συναντά, δεν σκοτώνει από κακία ή για προσωπικό όφελος. Σκοτώνει για να αποδώσει δικαιοσύνη, για να αποκαταστήσει την ισορροπία και την ασφάλεια.
Ο Κερκύονας, όπως και οι άλλοι αντίπαλοι του Θησέα, μπορεί να ιδωθεί ως μια προσωποποίηση των σκοτεινών πτυχών της ανθρώπινης φύσης. Ο Θησέας δεν τους αντιμετωπίζει απλώς με δύναμη, αλλά με σωφροσύνη και ηθική υπεροχή. Έτσι, το πέρασμά του προς την Αθήνα δεν είναι απλώς ένα φυσικό ταξίδι, αλλά ένα είδος κάθαρσης – μια μυητική πορεία του ήρωα προς την ενηλικίωση και την ηγεσία.
Η παρακαταθήκη του άθλου
Ο άθλος με τον Κερκύονα έχει αφήσει το στίγμα του τόσο στη μυθολογική παράδοση όσο και στη συλλογική μνήμη των Ελλήνων. Συμβολίζει την ανάγκη να αντιμετωπίζονται οι δυνάμεις της αδικίας με αποφασιστικότητα αλλά και μέτρο. Ο Θησέας, ως προστάτης της Αθήνας και των δημοκρατικών της αξιών, εκπροσωπεί το πρότυπο του ηγέτη που μάχεται για το κοινό καλό.
Με αυτόν τον άθλο, όπως και με τους υπόλοιπους που ακολούθησαν ή προηγήθηκαν, ο Θησέας αναδεικνύεται όχι απλώς ως ήρωας της μυθολογίας, αλλά ως σύμβολο της ίδιας της έννοιας του πολιτισμού απέναντι στη βαρβαρότητα.
Ο μύθος του Θησέα και του Κερκύονα δεν είναι απλώς μια περιπέτεια γεμάτη δράση. Πίσω από τη μυθική πάλη τους, κρύβεται μια διαχρονική εσωτερική μάχη που μπορεί να ειδωθεί ως συμβολική αναπαράσταση των ψυχολογικών συγκρούσεων που βιώνει ο κάθε άνθρωπος — ιδιαίτερα ο σύγχρονος άνθρωπος, ο οποίος παλεύει καθημερινά με εσωτερικούς «ληστές» και «τυράννους».
Ο Κερκύονας ως αρχέτυπο του εσωτερικού δυνάστη
Στην ψυχολογική του διάσταση, ο Κερκύονας δεν είναι απλώς ένας εξωτερικός αντίπαλος. Είναι το σύμβολο της βίας που εσωτερικεύεται: η επιθετικότητα, ο αυταρχισμός, η ανάγκη για έλεγχο και κυριαρχία. Αντιπροσωπεύει το «σκιώδες Εγώ», τη σκοτεινή πλευρά της ψυχής, όπως περιγράφεται στη Γιουνγκιανή ψυχολογία – το κομμάτι του εαυτού μας που τείνουμε να καταπιέζουμε ή να αγνοούμε, αλλά που εν τέλει μας καθορίζει μέσα από την απόρριψη ή τη σύγκρουση.
Ο Κερκύονας δεν νικά μόνο με τη δύναμη· νικά μέσα από την αλαζονεία, την αυτοεικόνα του ανίκητου. Είναι το εσωτερικό εκείνο στοιχείο που ψιθυρίζει ότι «πρέπει να επιβληθείς για να αξίζεις», που μας ωθεί σε υπερβολές, τοξικές...
-
Η λύτρωση μέσα από τη σύγκρουση
Η ήττα του Κερκύονα δεν είναι απλώς εκδίκηση· είναι κάθαρση. Ο δρόμος του Θησέα προς την Αθήνα – την πόλη της δημοκρατίας, της λογικής, του πολιτισμού – περνά μέσα από αυτά τα σκοτεινά σημεία της ψυχής. Μόνο αφού περάσει από αυτά και τα ξεπεράσει, είναι έτοιμος να ηγηθεί, να δημιουργήσει, να αγαπήσει. Έτσι και ο σύγχρονος άνθρωπος χρειάζεται να περάσει από τις δικές του «Ελευσίνες», να αναμετρηθεί με τους «Κερκύονες» που κουβαλά εντός του. Μόνο τότε μπορεί να προχωρήσει σε ένα επίπεδο πιο συνειδητό, πιο ουσιαστικό, πιο ανθρώπινο.
1. Η σκιά κατά τον Jung: Ο Κερκύονας ως ο σκοτεινός εαυτός
Ο Carl Jung εισάγει την έννοια της «Σκιάς» ως το ασυνείδητο μέρος της προσωπικότητάς μας που περιλαμβάνει όλα όσα καταπιέζουμε, απωθούμε ή αρνούμαστε – τα «αρνητικά» χαρακτηριστικά μας, όπως θυμός, επιθετικότητα, βία, ενοχές. Ο Κερκύονας μπορεί να ιδωθεί ως η προσωποποίηση αυτής της Σκιάς. Είναι μια προβολή της αχαλίνωτης, απάνθρωπης πλευράς του ίδιου του Θησέα, ή γενικότερα του ανθρώπου. Ο Θησέας δεν τον σκοτώνει τυφλά, αλλά τον αντιμετωπίζει με ψυχραιμία και δεξιότητα, υποδηλώνοντας μια συνειδητή αντιπαράθεση με τη σκοτεινή πλευρά του εαυτού του.
2. Η θεωρία του Freud: Η μάχη του Εγώ με το Ένστικτο
Ο Sigmund Freud περιγράφει την ψυχική δομή του ανθρώπου μέσα από τρία βασικά στοιχεία:
Το Εκείνο (Id): τα ένστικτα, η βία, το χάος, Το Υπερεγώ (Superego): οι ηθικές αξίες, οι κοινωνικοί κανόνες, Το Εγώ (Ego): ο μεσάζων ανάμεσα στα δύο, προσπαθεί να διατηρήσει την ισορροπία
Στον μύθο, ο Κερκύονας αντιπροσωπεύει το Εκείνο – τα ανεξέλεγκτα, πρωτόγονα ένστικτα. Δεν παλεύει για κάποια αξία ή σκοπό, αλλά για να κυριαρχήσει, να καταστρέψει.
Ο Θησέας, αντίθετα, συμβολίζει το Εγώ: προσπαθεί να ελέγξει και να τιθασεύσει το ένστικτο μέσω λογικής, στρατηγικής και ηθικής αντίληψης.
Η νίκη του Θησέα δεν είναι απλώς φυσική· είναι η επικράτηση του Εγώ επί των ενστίκτων. Ένας αγώνας που κάθε άνθρωπος βιώνει – στην ανάγκη να διαχειριστεί επιθετικές τάσεις, παρορμήσεις, εσωτερικές συγκρούσεις.
3. Η θεωρία του Adler: Η αναζήτηση υπεροχής και η μετατροπή του συμπλέγματος κατωτερότητας
Ο Alfred Adler επικεντρώνεται στην ανθρώπινη επιδίωξη για υπεροχή, κοινωνική πρόοδο, στην ωρίμανση και στην αυτοπραγμάτωση. Θεωρεί ότι η κινητήρια δύναμη της προσωπικότητας είναι η ανάγκη να ξεπεράσουμε αισθήματα κατωτερότητας και να επιτύχουμε προσωπική πληρότητα. Όταν αυτή η ανάγκη εκφράζεται υγιώς, οδηγεί σε πρόοδο· όταν όμως διαστρεβλώνεται, μπορεί να οδηγήσει σε παθολογικές μορφές εξουσίας.
Ο Κερκύονας, ως τύραννος που επιβάλλεται στους άλλους με τη δύναμη, συμβολίζει κάποιον που έχει εγκλωβιστεί στο σύμπλεγμα κατωτερότητας και προσπαθεί να το καλύψει με την υπερβολική ανάγκη για κυριαρχία. Η ανάγκη του να παλεύει και να σκοτώνει αντανακλά έναν άνθρωπο που δεν έχει βρει την πραγματική του αξία και την αναζητά μέσα από τον φόβο των άλλων. Ο Θησέας, αντίθετα, εκπροσωπεί τον άνθρωπο που ξεπερνά το σύμπλεγμα μέσα από την κοινωνική προσφορά. Δεν επιδιώκει εξουσία για να αισθανθεί ανώτερος, αλλά επιθυμεί να καθαρίσει τον δρόμο για όλους – μια πράξη συλλογικής σημασίας, όχι εγωισμού.
Ο σύγχρονος ήρωας μέσα μας
Η μάχη με τον Κερκύονα δεν είναι μόνο εξωτερική· είναι ο διαρκής εσωτερικός αγώνας του ανθρώπου για να συμφιλιώσει το σκοτάδι με το φως, την επιθυμία με τον έλεγχο, την αδυναμία με την αρετή.
Ο Θησέας ζει μέσα μας ως το κομμάτι εκείνο που δεν φοβάται να κοιτάξει κατάματα τον εσωτερικό του εχθρό – και να τον νικήσει όχι με μίσος, αλλά με επίγνωση, αξίες και σκοπό. Η ελληνική μυθολογία δεν είναι απλώς ένα αρχαίο αφήγημα ηρώων και τεράτων, αλλά ένας ζωντανός καθρέφτης της ανθρώπινης ψυχής. Ο άθλος του Θησέα με τον Κερκύονα, πέρα από μια μυθική ιστορία μάχης, έχει βαθιές ψυχολογικές προεκτάσεις που μιλούν άμεσα στον σύγχρονο άνθρωπο. Μπορούμε να δούμε αυτόν τον άθλο ως μια εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στο φως
-
Η ιστορία του ελληνικού έθνους είναι διάσπαρτη με στιγμές ηρωισμού, ανείπωτης θυσίας και πίστης στην ελευθερία. Σε αρκετές περιπτώσεις, η αντίσταση απέναντι στον κατακτητή δεν σήμαινε απλώς αγώνα, αλλά και την απόλυτη αυτοθυσία. Οι ομαδικές αυτοθυσίες, από το Κούγκι μέχρι το Μεσολόγγι και τη Μονή Αρκαδίου, δεν ήταν απλώς πράξεις απελπισίας. Ήταν, συχνά, συνειδητές επιλογές ενός ηρωικού τέλους, όταν η παράδοση θεωρούταν χειρότερη από τον θάνατο.
Το Ολοκαύτωμα του Μεσολογγίου και η θυσία του Χρήστου Καψάλη
Το Μεσολόγγι κατέχει μία από τις πιο εμβληματικές θέσεις στην επαναστατική ιστορία της Ελλάδας. Μετά από μακροχρόνια πολιορκία από τις συνδυασμένες δυνάμεις του Κιουταχή και του Ιμπραήμ, οι κάτοικοι και οι αγωνιστές του Μεσολογγίου, εξαντλημένοι από την πείνα και τις κακουχίες, αποφάσισαν τον Απρίλιο του 1826 να κάνουν μια ηρωική έξοδο. Δεν επρόκειτο για φυγή. Ήταν πράξη απελπισμένης ελπίδας, αλλά και έσχατης αξιοπρέπειας.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό ηρωισμού ξεχωρίζει η μορφή του Χρήστου Καψάλη, ενός απλού ανθρώπου, που όμως μετατράπηκε σε σύμβολο αυτοθυσίας. Ο Καψάλης, βλέποντας πως οι Τουρκοαιγύπτιοι ετοιμάζονταν να εισβάλλουν στα τελευταία σπίτια και στις αποθήκες πυρομαχικών όπου είχαν καταφύγει γέροντες, γυναίκες και παιδιά, άναψε το φυτίλι και ανατινάχθηκε μαζί τους, παίρνοντας μαζί του πολλούς εχθρούς. Δεν ήταν πράξη απελπισίας. Ήταν μια συνειδητή επιλογή να μη χαρίσει την ταπείνωση στους εισβολείς.
Η ανατίναξη στο Κούγκι – Ο καλόγερος Σαμουήλ και το πνεύμα της αντίστασης
Λίγα χρόνια πριν, στα βουνά της Ηπείρου, στην ιστορική μονή του Σέλτσου κοντά στο Σούλι, γράφτηκε μια άλλη σελίδα ηρωισμού. Το Δεκέμβριο του 1803, οι Σουλιώτες είχαν πλέον περικυκλωθεί από τις δυνάμεις του Αλή Πασά. Στη μονή Κούγκι, όπου είχαν καταφύγει γυναίκες, παιδιά και λίγοι μαχητές, ο καλόγερος Σαμουήλ επιλέγει να βάλει τέλος στο δράμα με τον δικό του τρόπο. Ανατινάζει την πυριτιδαποθήκη, προκαλώντας θάνατο τόσο στους κατακτητές όσο και στους ίδιους.
Η πράξη αυτή έχει μείνει θρυλική όχι μόνο για τον θάνατο, αλλά κυρίως για το ηθικό και συμβολικό της φορτίο: Κανείς δεν παραδίδεται. Η θυσία υπερβαίνει τη ζωή όταν γίνεται για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια.
Μονή Αρκαδίου – Το κρητικό ολοκαύτωμα
Κατά την Κρητική Επανάσταση του 1866, η Μονή Αρκαδίου αποτέλεσε το επίκεντρο της αντίστασης των Κρητών απέναντι στην Οθωμανική κυριαρχία. Όταν οι Οθωμανοί εισέβαλαν στο μοναστήρι, το οποίο είχε καταφύγιο για εκατοντάδες γυναικόπαιδα και μαχητές, ο ηγούμενος Γαβριήλ και ο Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης πήραν την ιστορική απόφαση: να ανατινάξουν την πυριτιδαποθήκη και να οδηγήσουν το μοναστήρι σε ολοκαύτωμα.
Η πράξη αυτή συγκλόνισε όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά και τη διεθνή κοινή γνώμη. Το Αρκάδι έγινε σύμβολο ηρωισμού και αυτοθυσίας. Οι επαναστάτες δεν πολεμούσαν μόνο με όπλα, αλλά με την ίδια τη ζωή τους.
Ο Φάρος της Επανάστασης και άλλες μορφές ηρωικού θανάτου
Η Επανάσταση του 1821 δεν στέριωσε μόνο στα πεδία των μαχών αλλά και σε πράξεις έσχατης αντίστασης, όπως αυτή των Ναουσαίων, των Σφακιανών ή των Σουλιωτισσών που έπεσαν από τον Ζάλογγο. Ο λεγόμενος «Φάρος της Επανάστασης» δεν ήταν ένας τόπος, αλλά μια νοοτροπία. Η αυτοθυσία λειτουργούσε ως πνευματικός φάρος που έδειχνε το δρόμο της αξιοπρέπειας, ακόμη και μπροστά στον θάνατο.
Απελπισία ή συνειδητή επιλογή;
Το ερώτημα παραμένει: Ήταν πράξεις απελπισίας ή βαθιά συνειδητοποιημένες επιλογές; Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι συνθήκες ήταν εξαιρετικά πιεστικές, η ελπίδα για σωτηρία σχεδόν ανύπαρκτη. Κι όμως, δεν είναι κάθε απελπισία τυφλή. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους γνώριζαν ακριβώς τι έκαναν. Δεν ήταν άβουλα θύματα των περιστάσεων, αλλά φορείς ενός βαθύτερου ιδανικού: η ελευθερία δεν διαπραγματεύεται, και ο θάνατος, όταν έρχεται με όρους αξιοπρέπειας, δεν είναι ήττα.
Η κληρονομιά της αυτοθυσίας
Οι ομαδικές αυτοθυσίες δεν είναι απλώς...
-
Η Επανάσταση του 1821 δεν ήταν μόνο ένας αγώνας των ανδρών με τα όπλα στα χέρια. Ήταν ένας συνολικός ξεσηκωμός, μια έκρηξη εθνικής συνείδησης και αξιοπρέπειας, όπου οι γυναίκες έπαιξαν ρόλο εξίσου σπουδαίο και καθοριστικό. Άλλες ως υποστηρίκτριες στην πρώτη γραμμή της καθημερινής επιβίωσης, άλλες ως αγωνίστριες που πάλεψαν με πάθος και πίστη και πολλές ως μάρτυρες που προτίμησαν τον θάνατο αντί της ατίμωσης. Σε μια εποχή όπου η τιμή μιας γυναίκας θεωρούνταν ιερή και άρρηκτα δεμένη με την ταυτότητά της, δεν δίστασαν να θυσιαστούν για να προστατεύσουν αυτό που θεωρούσαν ανώτερο κι από την ίδια τους τη ζωή. Αυτή η πράξη δεν ήταν απλή αυτοχειρία· ήταν μια κραυγή ελευθερίας, μια ηρωική πράξη αντίστασης και υπέρτατης αυτοθυσίας που σημάδεψε ανεξίτηλα την ιστορική μνήμη του Έθνους.
Το Ζάλογγο – Ο Χορός της Θυσίας
Η πιο γνωστή περίπτωση είναι αυτή των Σουλιωτισσών στο Ζάλογγο, το 1803, λίγο πριν την έναρξη της Επανάστασης. Κατά την πολιορκία των Σουλιωτών από τον Αλή Πασά, οι γυναίκες του Σουλίου, μη μπορώντας να αντέξουν τη σκλαβιά και τον βιασμό, πήραν τα παιδιά τους και ανέβηκαν στον γκρεμό. Εκεί, σε μια πράξη πέρα από τα όρια της ανθρώπινης λογικής, χόρεψαν έναν τελευταίο χορό, τραγουδώντας και ρίχνοντας η μία μετά την άλλη τον εαυτό της στο κενό. Αυτή η εικόνα – μητέρες να αγκαλιάζουν τον θάνατο μαζί με τα παιδιά τους – χαράχθηκε βαθιά στη συλλογική συνείδηση των Ελλήνων και έγινε διαχρονικό σύμβολο ελευθερίας και αδάμαστου φρονήματος.
Η Αυτοθυσία των Μανιατισσών
Οι γυναίκες της Μάνης, γνωστές για την αδάμαστη ψυχή και την ανεξαρτησία τους, είχαν πολλές φορές βρεθεί στη θέση να αμυνθούν μόνες τους, χωρίς αντρικά στηρίγματα. Σε μια από τις πιο σκληρές επιθέσεις των Τουρκοαιγυπτίων του Ιμπραήμ, αρνούμενες την υποταγή και τον εξευτελισμό, έπεσαν από τα βράχια του Ταϋγέτου, κρατώντας σφιχτά τα παιδιά τους στην αγκαλιά. Η Μάνη, άλλωστε, δεν υποδουλώθηκε ποτέ πλήρως στους Οθωμανούς, χάρη και στο ακλόνητο πολεμικό πνεύμα των κατοίκων της, ανδρών και γυναικών. Οι γυναίκες εκεί δεν ήταν μονάχα μάνες και σύζυγοι – ήταν πολεμίστριες της τιμής και της αξιοπρέπειας.
Η Σφαγή της Χίου και οι Γυναίκες που Βούτηξαν στη Θάλασσα
Τον Απρίλιο του 1822, η Χίος καταστράφηκε ολοσχερώς από τις οθωμανικές δυνάμεις. Χιλιάδες κάτοικοι σφαγιάστηκαν, βασανίστηκαν ή πουλήθηκαν ως σκλάβοι στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής. Πολλές Χιώτισσες, βλέποντας τον κλοιό να σφίγγει, αρνήθηκαν να παραδοθούν στην ατιμωτική μοίρα που τους επιφύλασσε ο κατακτητής. Πήδηξαν στα βράχια ή στη θάλασσα, πνίγοντας πρώτα τα παιδιά τους για να μην πέσουν στα χέρια των εχθρών. Η θυσία τους είναι μία από τις πιο συγκλονιστικές πράξεις απόγνωσης και μεγαλείου μαζί, που δείχνει τι σημαίνει να διαλέγεις τον θάνατο με αξιοπρέπεια αντί τη ζωή με ταπείνωση.
Οι Γυναίκες της Κάσου και των Ψαρών
Η Κάσος και τα Ψαρά ήταν δύο νησιά που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον Αγώνα, αλλά πλήρωσαν βαρύ τίμημα. Όταν οι Τούρκοι και οι Αιγύπτιοι κατέλαβαν τα νησιά, τα κατέστρεψαν ολοσχερώς. Οι γυναίκες, μπροστά στην απειλή του βιασμού και της σκλαβιάς, προτίμησαν τον θάνατο. Πολλές ανατινάχθηκαν μέσα στις αποθήκες πυρομαχικών ή ρίχτηκαν στη θάλασσα, παίρνοντας μαζί τους και τα παιδιά τους. Η αυτοκαταστροφή τους δεν ήταν απελπισία – ήταν πράξη αξιοπρέπειας, αντίστασης και προσφοράς στην εθνική υπόθεση.
Τι Σημαίνει Αυτή η Θυσία Σήμερα
Οι πράξεις αυτών των γυναικών δεν ήταν απλώς ιστορικά γεγονότα – ήταν διαχρονικές εκδηλώσεις ενός ακραίου, ανυπέρβλητου ηρωισμού. Μιας φιλοσοφίας ζωής που έβλεπε την ελευθερία και την τιμή ως υπέρτατες αξίες, πέρα και πάνω από την ίδια την ύπαρξη. Σήμερα, σε έναν κόσμο που έχει αλλάξει τόσο πολύ, ίσως να δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε τη δύναμη της επιλογής τους. Εκείνες όμως, σε καιρούς σκοτεινούς και απάνθρωπους, διάλεξαν το φως της ελευθερίας, έστω και με τίμημα τη ζωή τους.
Οι γυναίκες αυτές δεν έδρασαν για να τις θαυμάσουμε. Δεν έψαχναν τη δόξα, ούτε την αναγνώριση. Πέθαναν για να εμπνεύσουν. Πέθαναν για να...
-
Άνθρωποι και ιστορίες-Αφόρητη παθολογική ζήλεια
Η ιστοσελίδα μου
https://www.angeligeorgia.gr
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
https://www.facebook.com/mythoikaipolitismoi
email: [email protected]
-
Άνθρωποι και ιστορίες- Λωξάντρα. Της Μαρίας Ιορδανίδου.
Το βιβλίο «Λωξάντρα» είναι ένα από τα πιο αγαπημένα και διαχρονικά ελληνικά μυθιστορήματα, γραμμένο από τη Μαρία Ιορδανίδου και εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1963.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Το μυθιστόρημα είναι εμπνευσμένο από τη ζωή της γιαγιάς της συγγραφέα, της Λωξάντρας, μιας δυναμικής και πληθωρικής γυναίκας από την Κωνσταντινούπολη. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, ξετυλίγεται η ιστορία της οικογένειάς της και της ζωής στην Πόλη στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα.
Η Λωξάντρα είναι μια γυναίκα γεμάτη ζωή, καλοσύνη και απέραντη αγάπη για τη μαγειρική και την οικογένειά της. Το φαγητό και η παράδοση παίζουν σημαντικό ρόλο στην αφήγηση, καθώς η Λωξάντρα εκφράζει την αγάπη της μέσα από τις γεύσεις και τα αρώματα της πολίτικης κουζίνας.
Ιστορικό και πολιτιστικό πλαίσιο
Το βιβλίο αποτυπώνει την καθημερινότητα των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, τις σχέσεις τους με τις άλλες εθνότητες, αλλά και τις ιστορικές αναταράξεις της εποχής, όπως η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η Μικρασιατική Καταστροφή.
Διασκευές
Η «Λωξάντρα» έχει αγαπηθεί τόσο πολύ που μεταφέρθηκε και στην τηλεόραση σε μια πολύ επιτυχημένη σειρά της ΕΡΤ το 1980, με την Μπέτυ Βαλάση στον ρόλο της Λωξάντρας.
Η ιστοσελίδα μου
https://www.angeligeorgia.gr
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
https://www.facebook.com/mythoikaipolitismoi
email: [email protected]
-
Άνθρωποι και ιστορίες -Η δύναμη των ξεκάθαρων στόχων της γαλήνης και της χαράς.
Η ιστοσελίδα μου
https://www.angeligeorgia.gr
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
https://www.facebook.com/mythoikaipolitismoi
email: [email protected]
- Laat meer zien
