Afleveringen
-
Ineens zijn ze terug. Van nooit weggeweest. Bufferstaten. Stootkussens gevuld met volkeren Allerlei politici en commentatoren vinden er van alles over. BBB ziet dit helemaal zitten als oplossing voor Oekraïne. De PVV wil sowieso capituleren, al voor de eerste ronde van overleg met Vladimir Poetin. Voeg daar SP, JA21, FvD, DENK en alle Putinversteher van AfD tot Viktor Orbán, Sahra Wagenknecht en Matteo Salvini bij en 'de bufferstaat' is op ieders lip. Maar wat is het eigenlijk?
Jaap Jansen en PG Kroeger belichten bufferstaten uit het verleden en heden. Waar en waarom ontstonden zij? Hoezo België? Waarom Noord-Korea? En welke vragen mogen de pleitbezorgers van buffers in Europa van 2024 eerst maar eens beantwoorden nu?
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst met linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Bufferstaten als geopolitieke stootkussens zijn oeroud en soms opmerkelijk hardnekkig. Blijkbaar was het in vroeger eeuwen een succesmodel, zolang zij erin bleven slagen hun oppermachtige buren behendig uit elkaar te houden, te pleasen en veilige, handige transitzones te bieden.
Europa kende een hele verzameling buffers en stootkussens tussen de twee Imperia van de Osmanen en Habsburg. Hun relatie met de Nederlanden was bovendien opmerkelijk. Met 'onze' Paus en 'onze' wijze vorstin.
De Sultan veroverde het reusachtige Constantinopel in 1453 en toen begon hij pas. Zijn geduchte legers rukten op over de Balkan, naar Griekenland en stonden al in 1529 voor de poorten van Wenen.
Dat bleek één belegering te ver en hij én de Habsburgse keizer kregen behoefte aan een arrangement dat beider veiligheid en dominantie kon garanderen. Zo ontstonden langs hun wapenstilstandszones allerlei statelijke en tijdelijke governance-varianten, die hen wapenstilstand verleenden én uitvalsbases voor eventuele, latere conflicten.
Jaap en PG nemen je mee naar wilde streken, krijgslustige stammen en handige khans en prinsen die tussen 1540 en 1914 die twee imperia koest hielden en bloedvergieten mitigeerden. De Kroatische cavalerie die berucht was om haar moed én modegeschiedenis schreef. Siebenbürgen, waar Duitse stadjes en boeren liever de Sultan als baas hadden. Walachije, waar Michaël de Dappere een epische held werd. Moldavië dat al bufferstaat was tussen de Mongolen en Byzantium toen Moskou nog maar een armzalig fortje was.
De lessen uit die historische tijden zijn puur machiavellisme, waarin ophef, diplomatie, 'raids' en afkoopsommen streden om de aandacht van grote heersers. Wie nu Orbán ziet opereren met keizerin Ursula II, ziet iemand geheel in die traditie van sluwe khans en omkoopbare vorsten in de oude, kleurrijke wereld waar Hongarije uit voortkomt.
Maar de ultieme bufferstaat in Europa was toch echt België. Ook dat land was een Habsburgs fenomeen waarin grote mogendheden elkaar op afstand wisten te houden. Hoe koning Willem I van de verenigde Nederlanden geen succes wist te maken, is dan ook extra pijnlijk. De Belgen wisten na 1830 op eigen kracht van die bufferstaat-functie en Brussel als keizerlijke stad wel weer een echt succes te maken.
Buiten Europa is de bufferstaat langer blijven bestaan als geopolitiek instrument. Libanon werd als Frans stootkussen geregeerd door de jonge generaal Charles de Gaulle. Nu betaalt dit cultuurhistorisch zo rijke, diverse land een gruwelijke prijs voor het verdwijnen van die bufferfunctie. Hoogst opmerkelijk is hoe Noord-Korea zich als dynastieke buffer ontwikkelde en de rol van Donald Trump daarbij.
Jaap en PG analyseren hoe de idee van Oekraïne en Moldavië als eigentijdse bufferstaten ontspringt aan diep koloniaal superioriteitsdenken. Geen wonder dat het Kremlin dit in Europa verspreidt.
De bepleiters daarvan mogen dan ook een hele serie vragen beantwoorden over hun ware motieven en de consequenties daarvan. Vinden zij het achteraf dus jammer dat er niet langer meer dan één Duitsland is, bijvoorbeeld?
***
Verder luisteren
339 – De geopolitiek van de 19e eeuw is terug. De eeuw van Bismarck
311 - De wereld volgens Simon Sebag Montefiore
253 - Poetins bizarre toespraak: hoe de president de geschiedenis van Oekraïne herschrijft
248 - Oekraïne en de eeuwenoude vriendschap tussen Duitsland en Rusland
348 – Oud-premier Natalia Gavrilița over Moldavië - het kleine, ook bedreigde buurland van Oekraïne
265 - Toetreding tot de NAVO, de reuzensprong van Finland
190 - Napoleon, 200 jaar na zijn dood: zijn betekenis voor Nederland en Europa
373 - Nederland en België: de scheiding die niemand wilde
242 - Adrianus van Utrecht, de Nederlandse Paus
49 - De koningen van Hispanje die wij altijd hebben geëerd
391 - België wordt voorzitter van de EU. Waarom de Nederlanders hun zuiderburen nooit helemaal zullen begrijpen
437 - Dwarse Viktor Orbán mag een half jaar Europa voorzitten. Gaat dat wel goed?
63 - Judit Varga, minister van Justitie van Hongarije: lessen uit de geschiedenis
280 - Ook het Tsjechische EU-voorzitterschap wordt van historisch belang
198 - De historie en de agenda van de nieuwe EU-voorzitter Slovenië
77 - De Hollanders van de Balkan: PG introduceert EU-voorzitter Kroatië
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:20:05 – Deel 2
00:45:44 – Deel 3
01:27:40 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
In het regeerprogramma van het kabinet-Schoof struikel je over het woord innovatie. 85 keer roepen ze deze totempaal aan, meer dan enig regeerakkoord ooit. Zelfs Arjen Lubach heeft het erover. Nu precies 25 jaar geleden vonden Frans Nauta en Joeri van den Steenhoven zulke holle praatjes bij weinig actie al hoogst irritant. Met Nederland Kennisland begonnen ze een kleine revolutie. Ze publiceren nu een essay erover. En met Jaap Jansen en PG Kroeger praten ze over toen en nu. En opnieuw: over de toekomst. Van Nederland.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
In 1999 was Nederland erg zelfgenoegzaam. "Het geld klotste tegen de toonbank", schampert Frans Nauta, maar het toekomstbeeld van ons land was laagwaardig. Men zette in op 'dozen schuiven' van Rotterdam naar Duitsland, de Betuwelijn, Mainports, een vijfde baan bij Schiphol. Joeri van den Steenhoven dook met hem in de data. "We schrokken ons wild. Onderwijs bleek hier gewoon middelmatig, R&D-investeringen waren laag, onze plaats tussen de slimme landen daalde gevaarlijk.”
Het klonk gek, want: “Het onderzoek was wereldtop, universiteiten en hogescholen deden het uitstekend - daar lag het niet aan." Waaraan dan wel? Kennisland ging zelf op zoek. "We wilden niet de zoveelste denktank beginnen die rapportjes maakte. We wilden ook actief dingen in gang zetten." Digitale trapveldjes in achterstandswijken, de Kafka Brigade tegen gekmakende bureaucratie. En kijken waar in de wereld het wél lukte met een kenniseconomie.
Frans Nauta en Joeri van den Steenhoven vertellen vol vuur over vele lessen die zij leerden en naar ons land vertaalden vanuit Finland – “Leraren kregen daar de ruimte voor hun vak en bleven permanent zélf leren” - en vanuit Silicon Valley, Japan, Canada en zelfs bij de startup scene in Nepal. Het verhaal van Geoffrey Hinton - een nogal aparte geleerde in Toronto waar, dacht men toen, nooit iemand iets van zou horen - is er emblematisch voor. Vorige week won hij de Nobelprijs. Van den Steenhoven kan precies vertellen hoe dat kwam.
Het tweede kabinet-Balkenende omhelsde de thema's 'kenniseconomie' en 'leren van Finland'. Nauta werd de eerste secretaris van Het Innovatieplatform. Zijn Haagse avonturen leverden veel schrammen op, maar feit bleef dat hun thema kreeg perspectief, 'kennis' werd breder en dieper begrepen.
Het is veel meer dan knappe koppen knuffelen. Mbo is cruciaal. Maar zeker ook hbo, startups, praktijkgericht onderzoek, Leven Lang Ontwikkelen, slimmer mkb en ambitieuze steden en regio's als Brainport Eindhoven, Twente en Amsterdam. Een spectaculair beleidssucces als Platform Bètatechniek bewees hoeveel hier met durf gerealiseerd kon worden. Maar ook hoe zoiets dan een beetje blijft hangen.
Lessen hoe het nóg beter had gekund blijven na 25 jaar knagen. In Finland zijn de lijntjes kort, in Nederland loop je vaak vast in ‘bestuurlijke spaghetti’. Nederland kiest nooit radicaal. Stevige instituten de ruimte te geven in plaats van tijdelijke projecten - dat durven we zelden. Nauta zag hoe het DARPA-concept in Amerika - dankzij de Spoetnik-paniek - daar wel in slaagde.
De kabinetten-Rutte voerden vaak uitstelbeleid. "En als je dingen voor je uitschuift, komt het moment dat ineens alles tegelijk moet; dat een crisis je overvalt. Haast is dan duur, inefficiënt en nooit erg leerzaam”, moppert Nauta. Liefst ziet hij een Deltaplan komen voor de 'valorisatie' van kennis naar de grote vraagstukken van economie en samenleving. En dat plan mag net als toen in Zeeland ook 30 jaar tijd kosten. Het kabinet-Schoof draait hier de klok juist terug.
Het eerdere succes met het onderwijsniveau zien Nauta en Van den Steenhoven in rap tempo wegzakken. "Dat dit geen loeiend alarm doet klinken is onbegrijpelijk." Intussen worden hbo, universiteiten, R&D en LLO met mooie woorden bediend, terwijl hun kas leeggeroofd wordt. "Groot denken durft men niet." Heel anders dan in Europa. Van den Steenhoven vertelt hoe Kennisland daar 'opschaalde' met de vergelijkbare club the Lisbon council.
Enthousiast herkent hij veel van die ideeën in het rapport-Draghi. Daar snel op insteken biedt juist Nederland enorme kansen. Met ASML, met de ruimtevaart rond ESTEC – ‘de grootste nooit aangeboorde bron van groei in ons land’ - met Leiden Bio Science en Wageningen heeft Nederland goud in handen. Maar net als dat edele metaal moet je dat dan wel actief bewerken.
Draghi en Kiezen voor later: de vier scenario's van het CPB dwingen hoe ons te doen wat we in Nederland graag vermijden. Kiezen. En de vergrijzing doet dat niet minder. Want met veel meer ouderen zullen jongeren en andere nieuwkomers productiever moeten zijn, willen we het welvaartsniveau en de leefbaarheid voor iedereen op peil houden. Nauta vertelt hoe hij daar al mee bezig is in Japan. En oh ja – Mario Draghi mag bellen, als hij hulp nodig heeft.
***
Verder lezen
Frans Nauta & Joeri van den Steenhoven - Nederland als kennisland: 25 jaar onderweg
***
Verder luisteren
446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd
78 - Roberto Viola: Shaping Europe's Digital Future
381 - Het Betrouwbare Bronnen Kenniscoalitie debat 2023
371 - Banen op zoek naar mensen. Hoe in Europa bedrijven en beroepsonderwijs intensief samenwerken
324 - Nederland loopt vast door tekort aan jongeren met technische opleiding, hoe lossen we dit op?
278 - Frans Leijnse over de belabberde staat van ons onderwijs en hoe je dit oplost
216 - Crisis op komst: Nederlandse economie loopt vast door tekort aan technisch geschoolde arbeidskrachten
201 - Het geheim van het hbo-succes
183 - Samen slimmer worden: het Leidse kennisecosysteem als aanjager van duurzame groei
227 - Structureel extra investeren in onderzoek en ontwikkeling helpt de Nederlandse economie enorm vooruit
126 - De kracht van hoger onderwijs
379 - Migratie: het werkelijke verhaal
154 - Watergezant Henk Ovink: 'Negentig procent van alle rampen in de wereld heeft met water te maken'
137 – Joeri van den Steenhoven: maak het Groeifonds slimmer, beter en doeltreffender
47 - Harvard-topman Richard McCullough bezorgd over wetenschap in VS en Nederland
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:30:00 – Deel 2
00:45:28 – Deel 3
01:33:36 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Zijn er afleveringen die ontbreken?
-
Het contrast kon nauwelijks groter. Op 1 oktober 2019 was heel Beijing een feestelijk podium voor de nationale show van Xi Jinping. Hij hield de grootste militaire parade in de geschiedenis van de Volksrepubliek.
Vijf jaar later, op 1 oktober 2024, sprak hij een strak geleide ontvangst toe in de Grote Hal van het Volk. De speech was onthutsend. Hij maande iedereen streng ‘de kerntaak van de communistische partij, het algehele leiderschap en het gezag van het Centraal Comité overeind te houden’. En de komende decennia zouden bol staan van ‘moeilijkheden en uitdagingen, stormen en tegenslagen’. Waarom deze angstige visioenen? Waarom hees hij de stormbal?
Jaap Jansen en PG Kroeger schetsen hoe China in deze 75 jaar grootse en gruwelijke tijden doormaakte en wat de erfenis van het communistisch bewind voor de toekomst lijkt te zijn. Wat doet Europa met die lessen? Bieden die naast waarschuwingen ook kansen?
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze afleveringen vind je hier
***
In 1949 overwon de rurale revolutionair Mao Zedong het autoritaire bewind van de Kwomintang. Dat vluchtte naar het eland Formosa en groef zich daar in. Op 1 oktober riep hij de Volksrepubliek uit vanaf een balkon dat uitkeek over een miljoen mensen op het Plein van de Hemelse Vrede.
Mao had moeten gehoorzamen aan Jozef Stalin. Diens strategie voor de verovering van de macht was de juiste gebleken. Hij was daar ondankbaar en vernederd door. Op Stalins 70e verjaardag was Mao een geprikkelde eregast.
Na Stalins dood claimde Mao het ideologisch leiderschap van de communistische wereld. Het zorgde voor steeds meer haat en nijd met het Kremlin en in 1969-1970 tot een heuse oorlog langs de eindeloze grenzen in Siberië en Mongolië.
Net als Stalin voerde Mao reusachtige ideologische campagnes die China op zijn grondvesten deed schudden. Van een massamoord op mussen tot de verwoesting van de Tibetaanse cultuur, heel de Chinese landbouw en zelfs zijn eigen partij. Hongersnoden, burgeroorlogen en repressie domineerden zijn politiek.
Geopolitiek was zijn plotselinge wending naar een alliantie met het Amerika van Richard Nixon en Henry Kissinger zowel een eigenzinnig 'theatraal knaleffect' als geniale manoeuvre. "China wil drie dingen", zei de Franse kunstenaar en filosoof André Malraux tegen Nixon: "Unité. Gloire. Dignité." Dat was inderdaad de kern van de nieuwe koers. Mao kon de effecten daarvan zelf niet meer realiseren. Hij overleed in 1976.
Zo begon een tweede Chinese revolutie, een in fel contrast tot Mao's stalinisme en isolatie van de buitenwereld. Het nieuwe bewind van Deng Xiaoping verblufte de wereld. Hij brak ideologisch nóg radicaler met Moskou.
Eenheid? Hij dwong Margaret Thatcher Hong Kong terug te geven aan China.
Glorie? Hij vond dat juist een communistische economie ‘iedereen glorieus rijk moet maken’ en gooide zowel binnen het systeem als internationaal de luiken open.
Waardigheid? Deng reisde als eerste over de hele wereld, sloot handelscontracten en werd als een gedurfd leider ontvangen en geëerd als de gelijke van Amerikaanse presidenten.
Visionair benadrukte hij de volgende strategische doelen. China zou in tenminste 25 jaar van een arm ruraal continent een industriële en technologische supermacht kunnen worden. Dat vereiste vrede met het Westen, lange termijn vriendschappen en massale investeringen en prioriteit voor onderwijs, wetenschap, creativiteit, ondernemerschap, technologie en innovatie. Met een krachtige, centrale sturing die daaraan toch wel ruimte gaf. "Wie een raam open zet voor frisse lucht weet dat er af en toe een bromvlieg binnenkomt."
Dengs transformatie van China kent in de wereldgeschiedenis geen gelijke. Hij verbond een ijzeren vuist met een open hand. Xi Jinping is zijn derde opvolger - zelf regelde Deng hoe dit vreedzaam geregeld moest worden - en leek hem te willen inruilen voor rolmodel Mao. Maar Xi ontdekt nu de grenzen van dit politiek model. Zijn strategie loopt vast door innerlijke tegenstrijdigheden.
Demografisch krimpt China. De groei vlakt daarmee sterk af. Jeugdwerkloosheid en stokkende sociale mobiliteit verlammen Dengs lange termijn visie. De ambitie Amerika in te halen lijkt verdampt en dat verklaart die sombere, angstige visioenen in Xi's speech.
De COVID-19 epidemie was een existentiële schok die bewees dat het regime onmachtig was ondanks meedogenloze repressie. Voor het eerst waren er massale burgeropstanden. In Beijing zijn bezoekers anno 2024 onthutst over de massale bewaking en dwingende cybercontrole op alles en iedereen.
Xi ziet hoe het Westen het vertrouwen in China verloor en heeft daar geen echt antwoord op. Hij ziet ook dat politieke steun voor vazal Poetin een hoge economische en financiële prijs dreigt te krijgen. In Europa waait intussen met het rapport-Draghi een andere wind, net als in Japan, Korea, en bij Joe Biden en Kamala Harris. En Donald Trump was al grillig: “China bad!”
Nederland speelt hierbij een opmerkelijke rol. Zeker ook als thuisland van ASML. Binnen de EU wil het kabinet-Schoof een actieve aanpak met gelijkgezinde lidstaten om de banden met China niet helemaal te verbreken. De uitingen van minister Dirk Beljaarts (Economische Zaken) zijn in elk geval helder: hij volgt de bewust constructief-gematigde China-politiek van Angela Merkel. 'Wir schaffen das' als het PVV-motto. Wie had dat zien aankomen?
***
Verder kijken
China Holds Concert to Mark 75th Founding Anniversary of PRC
Xi Jinping Hosts Grand Reception in Beijing on the Eve of China National Day
"The People Are the Heroes Now" & "News Has a Kind of Mystery" - Nixon in China (2011 NY Met Opera)
Mao attends Stalin's 70th birthday celebration (1949)
***
Verder luisteren
446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd
306 - De gevoelige geopolitieke relatie met China
299 - Dramatische verschuivingen in de wereldpolitiek. Europa heeft eindelijk een telefoonnummer
258 - De kille vriendschap tussen Rusland en China
250 - Nixon in China: de week die de wereld veranderde
225 - Nixon in China: Henry Kissinger's geheime (en hilarische) trip naar Beijing
245 - Oompje neemt de trein – de reis die China naar de 21e eeuw bracht
220 - China's nieuwe culturele revolutie
58 - PG over 70 jaar China, de Volksrepubliek van Mao, Deng en Xi
30 - Rob de Wijk: het gevaar van China en Trump ** PG: Baudet, Delors en Thatcher
25 - Kim Putters: Smeulende kwesties in een welvarend land ** PG: Hoe China ondanks boycot toch zaken wilde doen met Nederland
24 - Ties Dams over China's nieuwe keizer Xi Jinping
10 - Bram van Ojik (GroenLinks) over onze relatie met China
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:34:58 – Deel 2
01:05:38 – Deel 3
01:48:40 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Nu het kabinet echt is gaan regeren beginnen de politieke krachtsverhoudingen zich steeds helderder te manifesteren. Sinds de Algemene Politieke Beschouwingen ligt de vraag op tafel wie in de coalitie de agenda bepaalt, de koers uitzet en beslissingen finaliseert. Is dit premier Dick Schoof of de fractieleider en enig lid van de grootste coalitiepartij, Geert Wilders?
De aangebrande reactie van Schoof naar D66-aanvoerder Rob Jetten in dat debat deed vermoeden, dat hier een staatsrechtelijk hot issue én open zenuw was aangestipt. Nu de premier keer op keer op die vraag van Jetten terug blijft komen, is er reden hier ook historisch nader in te duiken.
Jaap Jansen en PG Kroeger bezien hoe Schoof op zijn plek terecht kwam en de ongebruikelijke aard daarvan. Ook kijken ze naar het leiderschap bij eerdere minsterpresidenten, van Joop den Uyl tot Mark Rutte.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Als Schoof - zoals in het AD - zegt dat ieder kind weet dat de premier 'de baas' is, botst hij direct op de reden waarom NSC überhaupt aan deze coalitie wilde beginnen. Pieter Omtzigt verkoos een grijzige ‘anti-Rutte' naar het Torentje te sturen. Daarom mocht Wilders geen premier worden en was Ronald Plasterk voor hem al snel onacceptabel. Precies hierom ontzegt Geert Wilders de duiding van 'de baas' aan Schoof.
Op twee terreinen dwingt hij het kabinet dit te erkennen. Binnen de coalitie en op het internationale toneel. Een tweet van Wilders over een wenselijke moord op Ayatollah Khamenei volgde op Schoofs borstklopperij over de zware rol van ons land in de wereld, zoals 'de lijn met Iran' zou bewijzen. Enige kans op een diplomatieke rol was daarmee voorbij. Schoof en minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken) zwegen bedremmeld.
Dat gebeurt ook op het Europese vlak. Zowel de opt-out brief van minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie) aan de Zweedse Eurocommissaris, de intensieve relaties met Viktor Orbán als de ontmoeting met Volodymyr Zelensky in Como onderstrepen dat de PVV een eigen, ongecoördineerd buitenlands beleid opeist.
In New York bleek zelfs dat Schoof en minister Reinette Klever (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp) allerminst met één mond spraken rond het grote thema van de VN-duurzaamheidsdoelen.
Premier Schoof merkt hoe Wilders' claim zélf de baas te zijn, zijn eigen rol en functioneren ondermijnt. PVV-bewindslieden mag of kan hij feitelijk niet corrigeren bij de ene na de andere faux pas. Hoe Habtamu de Hoop (GroenLinks-PvdA) de ‘minder, minder’-strapatsen van staatssecretaris Chris Jansen (Infrastructuur) fileerde, toonde de onmacht van de premier in al zijn pijnlijkheid.
Dit verklaart de opmerkelijke gang van zaken rond samenkomsten van bewindslieden. De bijeenroepingsmacht en agendabepaling door de premier staan nu op het spel. De Ministerraad verplaatsen naar maandag na een EU-top is geen signaal van kracht, maar van verlies van greep. Schoof vertrouwt blijkbaar zijn eigen vicepremiers niet.
In de politieke geschiedenis is dit wantrouwen niet nieuw. Vraag de VVD maar naar de Lubbersjaren! Maar ook twijfel aan 'de regie' door een premier niet. Vraag maar aan Jan Peter Balkenende - hoewel juist hij beslist niet op Schoof lijkt.
Bij Wim Kok en Ruud Lubbers werd om heel verschillende reden nimmer getwijfeld aan de vraag wie 'de baas' was. Lubbers zou later schilderen welk inzicht hem als minister-president ertoe bracht regelmatig ‘buiten de lijntjes te kleuren’.
Zou Schoof zijn soevereiniteit als premier willen markeren, kan hij de PVV-leider funest beschadigen. Hoe? Door af te treden. Wilders vindt dan wellicht niemand nog die premier wil zijn. En Omtzigt zal hem niet meer kunnen helpen.
***
Verder luisteren
448 - Premier zonder kompas
442 - Na de sportzomer van Schoof de hete herfst van Wilders
438 –Het nieuwe kabinet als kleuterklas. De koning kun je niet spelen
436 - Nieuwe bestuurscultuur: de Tweede Kamer is alvast begonnen
433 - Op weg naar het bordes
428 – Dick Schoof, de 'premier van buiten', is de ultieme insider
383 - De merkwaardige campagne van 2023 en de machtspositie van de Nederlandse premier
420 - Wilders formeert in Boedapest, niet Den Haag
169 - Vijftien jaar Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders
127 - De geheime politieke memoires van Ruud Lubbers
64 - Wim Kok, een leven op eigen kracht - gesprek met biograaf Marnix Krop
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:41:04 – Deel 2
00:59:05 – Deel 3
01:21:25 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
De Bondsrepubliek Duitsland bestaat nu 75 jaar als vrije, democratische republiek. 35 jaar geleden viel bovendien de Muur en dit maakte álle Duitsers vrije burgers. Die vrijheid, democratie en de veel geroemde Grundgesetz die daar het fundament voor legde, vieren de oosterburen op 3 oktober. Dat doen ze als altijd ingetogen en - zeker nu - niet zonder zorgen.
Jaap Jansen en PG Kroeger duiken in die historie en haar verrassende actualiteit, ook voor Nederland trouwens, het buurland met de radicaal-rechtse PVV als grootste partij in de regering. Hun gast is de liberale Bondsdag-veteraan Otto Fricke.
Even vurig als zelfkritisch zegt hij: "Trots ben ik op die oostduitse burgers van 1989, niet op ons Wessis. Zíj maakten toch maar die vreedzame revolutie, aan ons lag dat echt niet."
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Als luisteraar van Betrouwbare Bronnen kun je meedingen naar het jubileumboek van de Vereniging Eigen Huis: De kracht van samen. Wil je hiervoor in aanmerking komen, stuur dan een mailtje aan betrouwbarebronnen[ad]dagennacht.nl met je naam en volledige postadres.
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
De komst van de democratie tussen Stunde Null van verwoesting en massale vlucht in 1945 en een broos begin in 1949 is een fascinerend verhaal. Men begon regionaal en er bleek toch nog veel democratisch besef en nieuw idealisme aanwezig dat de nazigruwelen had overleefd. De bezettingsmachten bouwden daar wat aarzelend op voort. Jaap en PG lichten bijzondere rollen uit van mensen die bij ons bijna niemand kent, maar voor de Duitse geschiedenis werden het iconen.
De econoom en socioloog Alfred Müller-Armack bijvoorbeeld. Deze CDU-denker muntte al in 1946 het begrip en de filosofie van die Sozale Marktwirtschaft. Nog dezer dagen onderstreepten Ursula von der Leyen en Mario Draghi hoezeer dit beginsel het fundament is van de interne markt en het Europese model van economie en samenleving.
Of denk aan Carlo Schmid. Een boeiende man. Geboren in Frankrijk, vooral een literator, vertaler van Baudelaire én Machiavelli. Hij werd voor de SPD een soort 'proto-premier' van het zuidelijke Württemberg. Van daaruit kon hij als creatief oliemannetje een brug bouwen naar Konrad Adenauer, diens CDU en de liberalen. Zijn vondsten bij de neteligste kwesties in de nieuwe grondwet schreven staatkundige geschiedenis.
Zeker zo onbekend, maar cruciaal was de George Washington der Duitsers, hun eerste president. Dat werd Theodor Heuss, liberaal geestverwant van Otto Fricke, die dan ook kleurrijk over hem vertellen kan. Juist ook over de bittere lessen die hij uit het mislukken van 'Weimar' moest trekken, ook uit zijn eigen fouten.
Heuss was joviaal, stond dicht bij de mensen en was intellectueel bepaald niet de mindere van machtsmens Adenauer. Samen moesten zij ontdekken hoe die nieuwe democratie evenwichtig, permanent en vitaal kon worden. "We zochten zeker in die beginjaren naar just leaders, leiders die zich de juiste man op het juiste moment konden tonen. Adenauer was dat natuurlijk helemaal en voor Heuss gold dat in zijn veel subtielere politieke rol net zo. Het fundament dat zij legden, de trias politica, is stevig en tegelijk staat het steeds weer op het spel. Nu ook weer. Kijk hoe de AfD in de eerste sessie in Thüringen van het nieuw gekozen parlement al bij het begin deze ging aantasten. Ik waarschuw meteen!" zegt Fricke. "Niet iedere AfD'er of elke AfD-kiezer is een nazi, maar ze bewezen direct dat hun methodes identiek zijn."
Fricke vertelt heel persoonlijk hoe zijn grootouders en ouders moesten leren wennen aan zo'n andere, vrije samenleving. Over "was damals war" zweeg men maar liever, men was bezig met overleven en daarna met genieten van das Wirtschaftswunder. Pijnlijke herinneringen en gesprekken kwamen na 1965 pas omhoog.
Zijn eigen liberale FDP onderging net zulke moeizame veranderingen. Ook zij moest ook de vrijheidsgedachte leren revitaliseren. Van nogal eenzijdig economisch naar een bredere visie, cultureler en socialer. Hoogtepunten noemt hij daarom de momenten dat de FDP het lef moest hebben de politieke tijdgeest te volgen én te helpen ontstaan. Zelfs met gevaar voor het eigen politieke leven, zowel in 1969 met Willy Brandt als in 1982 met Helmut Kohl.
De neiging tot cultuurpessimisme zit ook weer een beetje in de worstelingen met het 'vieren' van 75 jaar democratie. "Wij hebben daarmee geen traditie ontwikkeld. Jullie hebben Prinsjesdag, de Fransen 14 Juillet. Wij zitten daar altijd wat mee." Juist daarom hoopt Fricke op een nieuw soort viering in 2025 bij het herdenken van 80 jaar bevrijding.
***
Verder luisteren
444 - Het Oosten kiest, Duitsland siddert
421 - Bewonderd en gevreesd. De memoires van Wolfgang Schäuble
404 - 75 jaar NAVO: in 1949 veranderde de internationale positie van Nederland voorgoed
399 - Politieke problemen in Duitsland, Nederland en Europa: de grote zorgen van Bondsdaglid Otto Fricke
366 - De zieke man van Europa: hoe komt Duitsland uit de economische verlamming?
350 - 100 jaar Henry Kissinger
314 - Prins Heinrich XIII en het verlangen naar een autoritair Duisland
322 - 30 januari 1933, een fatale dag voor Duitsland en de wereld
273 - Opnieuw actueel: 75 jaar Marshall Plan
208 - Max Weber: wetenschap als beroep en politiek als beroep
113 - De Jaren '20 als wenkend perspectief
61 - PG Kroeger over de val van de Berlijnse Muur
47 - Konrad Adenauer, de eerste bondskanselier
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:36:09 – Deel 2
00:56:38 – Deel 3
02:02:09 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Het vergde een krachtenspel waarin politieke groepen, nationale belangen, frustraties en ijdelheden hun tol vroegen, maar daar is zij dan: de nieuwe Europese Commissie. Ursula von der Leyen kreeg haar team rond. Haar positie als aanvoerder van Europa is gevestigd.
En nu? Wat gaan ze voor de Europese Unie doen? En voor welke EU? Wie zijn de nieuwe sleutelfiguren? Voor wie moet het kabinet-Schoof vrezen, waar schuilt het grootste gevaar? Jaap Jansen en PG Kroeger steken hun licht op aan het hof van Keizerin Ursula II!
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
De worstelingen sinds de uitslag van de Europese verkiezingen van begin juni 2024 waren niet gemakkelijk, maar Ursula von der Leyen begon met een voorsprong die zij niet meer losliet. Haar EVP-geestverwanten wonnen, de concurrenten in het midden verloren. Ultrarechts viel uit elkaar met messen in de rug. De Franse president Emmanuel Macron en de Duitse bondskanselier Olaf Scholz waren binnenslands verlamd en beschadigd. De nieuwe Poolse regering van Donald Tusk stond sterker dan ooit en was haar bondgenoot.
In dit 'driedimensionaal schaakspel' sloot Von der Leyen een onverwachte alliantie met de sociaaldemocratische leiders van Zuid-Europa. Daarmee contenteerde zij zowel de zuidvleugel als de S&D-familie naast die van haar EVP-vrienden. De Spaanse minister Teresa Ribera werd eerste vice-president en Portugals oud-premier António Costa volgde de verfoeide liberaal Charles Michel op. Iedereen blij? Nou nee.
De Italianen, de Benelux en de Groenen moesten genadebrood eten. De Oostelijke lidstaten kwamen op volle kracht aan de bak. Grote verrassing is de 44-jarige Roemeense vice-president Roxana Mînzatu, die heel de 'menselijk kapitaal agenda' uit het rapport van Mario Draghi gaat trekken. Minstens zo verrassend was de zware post op financieel terrein van de Pool Piotr Serafin.
Jaap en PG vertellen hoe Ursula von der Leyen met de pionnen van de Benelux speelde, ten koste van de Belgen. Wopke Hoekstra bleef lange tijd in onzekerheid. Zijn post kon op de valreep weleens naar een vrouw gaan! België kreeg een junior-portefeuille toegeschoven. De jackpot won Luxemburg met de grote landbouw-portefeuille voor de 42-jarige EVP'er Christophe Hansen, een multilinguïst en Juncker-achtige alleskunner en charmeur. Heeft Ursula hier haar kroonprins hier in stelling gebracht?
Het Europees Parlement scherpt nu de messen. Jaap telt een stuk of negen kandidaten – want dat zijn het nu nog – die op hun tellen moeten passen. Er zullen vast een paar niet door de keuring komen. De Hongaar heeft zelfs een portefeuille gekregen - Gezondheid en Dierenwelzijn - die hem zeer kwetsbaar maakt.
De inhoudelijke grondslag voor de commissarissen is overduidelijk. Dit is de Super Mario Commissie die zijn gedurfde, concrete rapport mag waar zien te maken. Spannendste aspect is Draghi's verrassende voorzet voor 'fiscale hervormingen'. Dit explosieve pakket is onverwacht in de portefeuille van Wopke Hoekstra beland. Moet de ooit zo kritische aanvoerder van de Noordelijke frugals nu Eelco Heinen en andere argwanende ministers van Financiën zien te overtuigen?
De grootste explosie kwam te Brussel uit het kantoor van Macrons kandidaat Thierry Breton. Hoe bij heftige troebelen uiteindelijk niet hij, maar de rechterhand van de president Stéphane Séjourné naar Brussel ging is een verhaal op zich. Hij mag nu via Brussel de beschadigde 'As Parijs-Berlijn' repareren.
Er zijn natuurlijk nog wel een paar zeer interessante nieuwe namen in de Commissie. Het Litouws zwaargewicht Andrius Kubilius voor Defensie en Ruimtevaart bijvoorbeeld. De Finse topvrouw Henna Virkkunen die de partner van ASML zal moeten worden. De brandschone Oostenrijker Magnus Brunner die Migratie gaat doen. De Zweedse Jessika Roswall die Nederland nodig heeft voor stikstof en water. Het kabinet-Schoof zal Europa weer voor zich moeten winnen.
***
Verder kijken
De persconferentie waarop Von der Leyen de nieuwe Commissie voorstelde
***
Verder luisteren
446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd
437 - Dwarse Viktor Orbán mag een half jaar Europa voorzitten. Gaat dat wel goed?
432 – Verkiezingen Europees Parlement 2024: het midden houdt stand
429 – Hoe het Europees Parlement steeds meer macht naar zich toe trekt
427 - Europa wordt een grootmacht en daar moeten we het over hebben
424 – Het Groot Europees Handelsdebat
419 - Europa kán sterven - Emmanuel Macrons visie op onze toekomst
407 - Cruciale Europese verkiezingen
399 - Politieke problemen in Duitsland, Nederland en Europa: de grote zorgen van Bondsdaglid Otto Fricke
378 - Dertig jaar na 'Maastricht' is Europa toe aan een nieuwe sprong voorwaarts
371 - Banen op zoek naar mensen. Hoe in Europa bedrijven en beroepsonderwijs intensief samenwerken
218 - Angela Merkel, een bijzondere bondskanselier - gesprek met biograaf Ralph Bollmann
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:38:45 – Deel 2
00:51:45 – Deel 3
01:24:00 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Je kunt natuurlijk alles een 'crisis' noemen. Maar de wooncrisis is er een die bijna iedereen aan den lijve ondervindt. Wie kent er niet een jongere, een oudere vrouw, een gezin of een collega die wanhopig op zoek is naar een passend huis of appartement?
Daarover kwam de Vereniging Eigen Huis bijeen in Amare in Den Haag. Het 50-jarig jubileum werd een moment van feest én alarmbel. Jaap Jansen en PG Kroeger waren er live bij en spraken over knelpunten en oplossingen met deskundigen en verantwoordelijken. PG: "In minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en ruimtelijke Ordening moet een beetje meer ome Joop; wat meer Den Uyl."
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de Vereniging Eigen Huis en met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show! Als vriend maak je kans op een van de tien beschikbaar gestelde boeken over 50 jaar VEH.
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
In het eerste deel van deze aflevering praten we met Cindy Kremer, algemeen directeur van de Vereniging Eigen Huis en met hoogleraar Peter Boelhouwer van de TU Delft hoe de nieuwe woningnood opgelost kan worden. Ze onttoveren veel legendes. Zo doet Nederland het zo slecht nog niet met de bouw van woningen. De durf om Vinex-wijken te bouwen leidde tot veel woongeluk. Maar juist nu stokt het groeitempo.
Duidelijk wordt - ook vanuit de historie van 50 jaar geleden! - dat de vaak ongeziene factor van 'grond' en 'grondbeleid' voor de oplossing van de wooncrisis cruciaal is. Grond is er genoeg in ons land, maar het beheer en de prijs ervan hebben forse consequenties voor de aanpak van de wooncrisis.
Zoals Cindy Kremer zegt, bijna elke 'crisis' slaat uiteindelijk neer bij de volkshuisvesting: stikstof, personeelstekorten, waterkwaliteit, sociale woningvoorraad, doorstroming, vergrijzing en migratie. Het is dan ook veel te simpel om alleen het mantra 'bouwen, bouwen, bouwen' als oplossing te presenteren, zegt Peter Boelhouwer. Een steviger regie van 'Den Haag' is onvermijdelijk.
Hoe verknoopt de problemen vaak zijn, vertellen Carla Muters en Jelle Beemsterboer. Muters is voorzitter van de Nationale Hypotheek Garantie, een organisatie in het hart van de problematiek en de oplossingen. Het is een sociaal vangnet voor eigenaren met problemen en zorgt ervoor dat zij in crisistijd kunnen terugvallen op gerichte financiële ondersteuning. In de kredietcrisis redde dat vele duizenden gezinnen, waarbij de NHG tot het gaatje ging: het beschikbare vermogen raakte bijna op.
De NHG is een typisch Nederlands instrument waarin de grondwettelijke zorgplicht van de overheid voor 'een dak boven het hoofd' concreet gerealiseerd wordt. Zo helpt de NHG ook bij het ondersteunen van verduurzaming.
Het concreet vinden van locaties en het realiseren van woningbouw is het werk van de Noord-Hollandse gedeputeerde Jelle Beemsterboer (BBB). Juist deze provincie kent omvangrijke metropoolregio's en uitgestrekt landelijk gebied. Alles komt hier samen. Hij wordt er dan ook mee geconfronteerd dat al te simplistische gedachten over boeren, landschap, steden en natuur meer blokkeren dan helpen.
Zo zijn er in Noord-Holland plannen voor wel 191.000 nieuwe woningen tot 2030. Maar papieren afspraken zijn nog geen concrete huizen. Met 'versnellingstafels' moet hij al polderend voortgang zien te boeken.
Met het schrappen van OV-projecten als een verlengde Noord-Zuid Lijn bij Amsterdam of het schrappen van het Nationaal Programma Landelijk Gebied brengt het kabinet-Schoof oplossingen niet dichterbij. De aangekondigde woningbouwtop met alle betrokken partijen kan dan ook wel eens een boeiende confrontatie van ambities en realiteitszin opleveren.
***
Verder luisteren
422 - Een eigen huis, een plek onder de zon - woningnood toen en nu
448 - Premier zonder kompas
426 - Een doodgewoon meerderheidskabinet met een allesbepalende financiële plaat
425 - Een oprecht akkoord
415 – Klimaatbeleid: de inhaalslag van Nederland in Europa
389 - De lange en hobbelige weg naar een klimaatneutraal Nederland
379 - Migratie: het werkelijke verhaal
351 - Politiek als hartstocht: drie jonge bewindslieden uit het kabinet-Den Uyl vijftig jaar later
338 - Hoe de stikstofcrisis de energietransitie vertraagt. En: wat intussen wél met sprongen vooruitgaat
332 - De lange kleurrijke traditie van 'Boerenpartijen'
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:45:07 – Deel 2
01:03:10 – Deel 3
01:27:00 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Het waren de eerste Algemene Politieke Beschouwingen van de Tweede Kamer met het nieuwe kabinet-Schoof. Er was een Regeerprogramma dat het Hoofdlijnenakkoord uitwerkte. Er was een Miljoenennota en er waren de begrotingen van alle ministeries. Alle reden een indringend debat op de inhoud toekomstgericht te houden. Maar het werd opnieuw een debat in chaos en verziekte sfeer. Jaap Jansen en PG Kroeger pogen licht in de duisternis te brengen over de vraag: wie ging waar de mist in en wie zag het scherp? Wat maakte die 'Brief aan de EU' zo explosief en volstrekt inhoudsloos tegelijk? En waar ging het twee dagen lang eigenlijk niét over?
***
🔋Sponsor van deze aflevering is Tibber. Opladen voor de toekomst met jouw thuisbatterij. Haal het maximale uit je huis met Homevolt van Tibber. Bekijk meer op Tibber.nl/homevolt.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Ten diepste is het probleem van dit kabinet dat het van niemand is. En premier Dick Schoof al helemaal niet. Zijn niet bestaande ‘mensbeeld’ waarnaar Pieter Omtzigt al vroeg bij de start blijkt nu de kern van het probleem.
Jaap moet bij Schoof denken aan een ouderwetse jukebox. De vier coalitiepartijen hebben hun grammofoonplaten erin gestopt en die worden nu in willekeurige volgorde afgespeeld. Het is: men vraagt en wij draaien. De premier voegt er zelf niets aan toe. Hij heeft geen kompas.
PG noteert dat Schoofs definitie van het premierschap nog het meest lijkt op de rol van ministers van vóór Thorbecke. Een ander - koning Willem I - bepaalde de Zeitgeist van het Bewind - ministers waren gedienstige bureaucraten zonder eigen huismacht, gezag of inhoudelijke visie.
Opvallend hierbij is het gebrek aan finesse in zijn aanpak van het parlementair debat. Het was politiek adembenemend hoe Schoof handreikingen uit de Kamer bruusk de kop in drukte of kansen op nuttige steun bij CDA, ChristenUnie, D66 en anderen niet herkende en als ‘een pinkje’ wat hij bereid was te geven ridiculiseerde.
De coalitie lijdt aan twee elkaar verstekende vacua: het leiderschap in het kabinet – in het buitenland denken ze dat Geert Wilders de premier is - en dat bij de fractie van NSC. Omtzigts invalster Nicolien van Vroonhoven verbijsterde – zowel toen ze politiek optrad als wanneer ze sprakeloos in haar bankje bleef zitten. Intussen kwam de metafoor van de 'vier pizzapunten' weer volop tot uiting. Zeer opmerkelijk was de profilering door VVD-leider Dilan Yesilgöz. Zij schoffeerde elk van de andere drie, maar deed dit politiek zeer behendig.
Jaap en PG duiken in de achtergrondperikelen van de brief van minister Marjolein Faber aan de Europese Commissie. Het blijkt bij dat document volstrekt niet om inhoud of betekenis te gaan. De professionele reactie van de staf van Ursula von der Leyen was veelzeggend.
Wie de lijst thema's die in dit ‘debat van het jaar’ geheel buiten beschouwing bleven langs loopt kan niet anders dan onthutst zijn. Van het grootste knelpunt - de massale tekorten aan personeel - tot de nieuwe rol van Mark Rutte in oorlogstijd, van de NSC-nota over bestaanszekerheid tot de uiterst labiele begrotingstoestand - het kwam niet of slechts procedureel ter sprake. En, opvallend: niemand agendeerde de HJ Schoo-lezing van Omtzigt!
***
Verder luisteren
442 - Na de sportzomer van Schoof de hete herfst van Wilders
438 –Het nieuwe kabinet als kleuterklas. De koning kun je niet spelen
436 - Nieuwe bestuurscultuur: de Tweede Kamer is alvast begonnen
433 - Op weg naar het bordes
428 – Dick Schoof, de 'premier van buiten', is de ultieme insider
426 - Een doodgewoon meerderheidskabinet met een allesbepalende financiële plaat
425 - Een oprecht akkoord
420 - Wilders formeert in Boedapest, niet Den Haag
446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd
445 - Chaos en onrecht in het sociale stelsel
443 – Negen premiers en een explosief Oranjehuis
423 – Eerst zien, dan geloven – Rekenkamerpresident Pieter Duisenberg over de controle op de rijksuitgaven
379 - Migratie: het werkelijke verhaal
344 - Nederland in Europa: een masterclass door Tom de Bruijn
274 - Thorbecke, denker en doener
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:41:25 – Deel 2
01:04:35 – Deel 3
01:27:29 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Ivo Daalder adviseerde president Bill Clinton over Europa; werd Barack Obama’s ambassadeur bij de NAVO en leidt nu de Chicago Council on Global Affairs. Een echte Amerikaan. Maar nu siddert hij bij de gedachte die bewuste keuze te laten varen en misschien wel terug te gaan naar Nederland. Hij kan niet anders, als Donald Trump terugkeert in het Witte Huis.
Met Jaap Jansen en PG Kroeger praat Daalder over zijn geopolitieke belevenissen en de turbulente wereld van vandaag. Wat NAVO-partner Nederland betreft rekent hij op ‘the adults in the room’. Maar als Trump terugkomt? “Dan voelen Orbán, Wilders, AfD en mensen als Meloni en Fico zich gesterkt.”
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de Atlantische Commissie en met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Deze BB bevat oa een advertentie van Bureau Vergezicht en van Tibber
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Bill Clinton was de eerste president van na de Koude Oorlog. Met hem een beleid voor het nieuwe Europa ontwerpen was een avontuur in een onbekende wereld. Daalder vertelt kleurrijk over die ‘unieke relatie en nauwe vriendschap’ van Bill met Boris en Bill met Helmut. Jeltsin kon een nieuw Rusland bouwen nadat hij de Sovjet-Unie had opgeblazen. Maar wat moest daarna eigenlijk gebeuren? Het idee dat Rusland een samenleving, economie en machtsstructuur van eeuwen tirannie kende, die nu wel te managen zou zijn? Dat is een illusie. "Rusland is Rusland."
Hoe destijds de kernwapens en raketten in Oekraïne zijn 'weggewerkt' blijkt daarbij nú van essentiële betekenis. “Clinton was een binnenlandpresident, maar hij leerde het tijdens zijn ambtsperiode. Hij werd geconfronteerd met de wereld, met de realiteit.” Hij citeert Ruslandkenner collega Strobe Talbott die meteen al zag wie de nieuwe man in het Kremlin was: "Poetin kun je nooit vertrouwen."
9/11 maakte een ruw einde aan de wereld van het ‘vredesdividend’ en wees naar nieuwe confrontaties van heel andere aard. Daalder vertelt fascinerend wat hij die dag meemaakte.
De nasleep deed hem kiezen voor Barack Obama en níet voor Hillary Clinton. Hij noemt Obama een politiek talent van de buitencategorie, maar als president een solide middenmoter. Tijdens Daalders ambassadeurschap was de NAVO verstrikt in Afghanistan en Libië. En de confrontaties met Poetins Rusland werden steeds ruwer.
Obama’s cruciale relatie in Europa was Angela Merkel. "Er zijn berichten dat dit gebeurde," zegt Daalder droogjes over het afluisteren van haar smartphone. Amerika wilde dat Duitsland een veel grotere ging spelen, maar Merkel hield dat af. Daalder is heel benieuwd naar Merkels binnenkort te verschijnen reflecties op haar rol als wereldleider die Europa afhankelijk hield van goedkope energie uit Rusland en pal stond voor vrijhandel met China.
Hij zag hoe Mark Rutte door MH17 fundamenteel veranderde. "Heel Europa ervoer die schok, maar nergens kwam het zo hard aan als in Nederland." Het maakt hem de geschikte man de NAVO te leiden: omdat hij consensus kan smeden maar sindsdien wel een glasheldere lijn heeft.
Daalder benadrukt dat je Trump letterlijk moet nemen. Als hij zegt dat de NAVO dood is, dat hij één dag dictator wil zijn en na hem geen verkiezingen meer nodig zijn, dan nemen we dit maar liever bloedserieus. "Het is wat in de jaren twintig in Italië en later ook in Duitsland gezegd werd.”
Ook de 'vredesregeling' die Trumps running mate JD Vance schetst voor Oekraïne moeten we volstrekt ernstig nemen. In 2016 dienden rond Trump nog de ‘adults in the room' van de klassieke Republikeinse partij. Nu zijn nog alleen maar sekteleden over.
De toekomst van Kyiv, Europa en de Atlantische waardengemeenschap hangt nu af van de keuze die de kiezers maken in de buitenwijken van Milwaukee, Pittsburgh, Atlanta en Detroit.
***
Verder luisteren
434 – Vier iconische NAVO-leiders en hun lessen voor Mark Rutte
413 - "Eensgezind kunnen we elke tegenstander aan." Oana Lungescu over Poetin, Trump, Rutte en 75 jaar NAVO
404 - 75 jaar NAVO: in 1949 veranderde de internationale positie van Nederland voorgoed
361 - Vilnius, juli 2023: NAVO-top in het oog van de storm
279 - Jaap de Hoop Scheffer over Poetin, Oekraïne, de NAVO en de toekomst van de EU
441 - Extra zomeraflevering: boekenspecial! over Erik Larson - Demon of unrest (vanaf 00:23:15)
276 - 30 jaar politiek, 16 jaar bondskanselier en de hond van Poetin: Angela Merkel blikt terug
260 - De toesprakentournee van Volodimir Zelenski en de worsteling van de SPD met de erfenis van Brandt en Schröder
253 - Poetins bizarre toespraak: hoe de president de geschiedenis van Oekraïne herschrijft
218 - Angela Merkel, een bijzondere bondskanselier - gesprek met biograaf Ralph Bollmann
197 - De ondergang van de Sovjet-Unie: Boris Jeltsin, een tragische held
188 - De ondergang van de Sovjet-Unie: 1991, het jaar waarin Gorbatsjov in de afgrond staart en Poetin gemeenteambtenaar wordt
150 - De memoires van Barack Obama
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:30:46 – Deel 2
00:55:27 – Deel 3
01:21:09 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Emmanuel Macron stelde in april: “Europa is sterfelijk.” Het antwoord op die waarschuwende stelling komt nu van voormalig bankpresident Mario Draghi. Over zijn ambitieuze plan om de Europese productiviteit fors te verhogen zegt hij kort en goed: "Doe dit of het wordt een langzame doodsstrijd.”
Jaap Jansen en PG Kroeger analyseren Draghi's voorstellen en schetsten de impact ervan op ons land. Want als prominente EU-lidstaat en voorhoedeland in high tech en innovatie zal zeker Nederland aan de slag moeten met Draghi’s 170 concrete stappen.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
De aflevering bevat onder meer een advertentie van Breinstein en van Tibber.
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Meteen valt op: Draghi is erin geslaagd niet het zoveelste rapport te schrijven met veel visionaire beelden en taal en weinig concrete handvaten. Bovendien draait hij er niet omheen. Hij is de strenge bovenmeester die helder verwoordt wat niet goed gaat en flink huiswerk opgeeft.
Voor de concurrentiekracht van de EU is van alles nodig en belangrijk - en daar heeft hij veel voorstellen voor - maar niets is zo wezenlijk als het menselijk kapitaal van de Europeanen. Onmiskenbaar bouwt Draghi hier voort op het initiatief van Ursula von der Leyen met haar Year of Skills 2023. Het opwaarderen van de capaciteiten en vaardigheden van alle werknemers staat centraal in het rapport.
Daarbij wijst Draghi op de intrinsieke kwaliteit van de Europese kennissector. HBO, WO, R&D-instituten en bedrijven behoren tot de beste ter wereld. Maar het vertalen daarvan naar praktische toepassingen en de opschaling blijft steken. Juist hier zijn de VS en China Europa voorbijgeschoten.
Zelfkritisch is het rapport. Ook over EU-regelgeving die voor het sociaal sturen van grote ondernemingen nuttig is, maar voor starters, mkb en nieuwe initiatieven ondoenlijk is te volgen. Dat helpt niet bij het waarmaken van de ambities tot het Co2-neutraal maken van de industrie en het klimaat- en energiebeleid voluit te richten op 'groene groei'.
Opvallend is Draghi's felle oproep om nu toch eindelijk werk te maken van een Energie Unie – Jacques Delors deed het in 2010 in bijna dezelfde woorden in een vraaggesprek met PG! - en ook de Kapitaalmarkt Unie en andere wezenlijke aspecten van de Interne Markt concreet te voltooien. Defensie, ruimtevaart, de nieuwste vormen van high tech, niet is ontsnapt aan de scherpe blik van Super Mario.
Ursula von der Leyen en de aanvoerders in het Europees Parlement lieten in hun reacties direct blijken deze heldere visie met zeer concrete stappen zeer inspirerend te vinden. De nieuwe Europese Commissie (waarvan de samenstelling volgende week bekend wordt) er een soort regeerprogram mee gekregen.
Opvallend is de Duitse reactie. Minister van Financiën Christian Lindner (FDP) kwam al met een 'nein!' terwijl Draghi nog bezig was met zijn presentatie. De Duitse werkgevers daarentegen kwamen met groot applaus. Lindner zou dan ook eerder uit politieke zwakte dan vanuit kracht zo hebben gereageerd, analyseert PG.
En Nederland? Jaap en PG zien een opvallende analogie. Premier Dick Schoof lijkt hier op Ruud Lubbers en vicepremier Wim Kok in november 1989. Toen viel de Muur en ging Europa over de kop, twee dagen nadat hun regeerakkoord rond was. Ook Schoofs regeerprogramma is met Draghi's document meteen achterhaald.
Dit zal komende week bij de Algemene Politieke Beschouwingen tot heel wat ongemakkelijke discussies leiden. Het kabinet snijdt immers overal waar Draghi juist Europa wil aanjagen en kansen wil pakken. Als land van ASML en topsectoren van innovatie en R&D staat ons land hier in zijn hemd. Europees denkende partijleiders als Frans Timermans, Rob Jetten, Henri Bontenbal en Laurens Dassen kunnen het de premier lastig maken en tegelijk Wilders en de eurosceptici van BBB en NSC op de kast jagen.
Schoof moet voorkomen dat het ook voor Nederland een langzame doodsstrijd wordt.
***
Verder lezen
Het Draghi rapport
***
Verder kijken
Presentatie van het Draghi rapport
***
Verder luisteren
435 - Klimaat en Groene Groei: Sophie Hermans heeft grote ambities, maar wordt het haar mogelijk gemaakt?
432 – Verkiezingen Europees Parlement 2024: het midden houdt stand
430 - Zes markante Belgische premiers (met Paul-Henri Spaak)
429 – Hoe het Europees Parlement steeds meer macht naar zich toe trekt
427 - Europa wordt een grootmacht en daar moeten we het over hebben
424 – Het Groot Europees Handelsdebat
419 - Europa kán sterven - Emmanuel Macrons visie op onze toekomst
416 - Nostalgie naar de E.E.G.
415 – Klimaatbeleid: de inhaalslag van Nederland in Europa
407 - Cruciale Europese verkiezingen
399 - Politieke problemen in Duitsland, Nederland en Europa: de grote zorgen van Bondsdaglid Otto Fricke
389 - De lange en hobbelige weg naar een klimaatneutraal Nederland
378 - Dertig jaar na 'Maastricht' is Europa toe aan een nieuwe sprong voorwaarts
371 - Banen op zoek naar mensen. Hoe in Europa bedrijven en beroepsonderwijs intensief samenwerken
272 - Dankzij Poetin: nu écht intensief debat over de toekomst van Europa
254 - Frank Heemskerk: dineren met Poetin, bij de Wereldbank Oekraïne helpen opbouwen en nu Europa economisch versterken
223 - De degelijke daadkracht van Mario Draghi's Italië
124 - 95 jaar Jacques Delors
107 - Jean Monnet, de vader van Europa
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:25:30 – Deel 2
00:55:47 – Deel 3
01:32:20 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Eind september komen ze allemaal bijeen op een expertconferentie: iedereen met een grote verantwoordelijkheid voor het zwaar gehavende sociale stelsel. Harde noten worden gekraakt, bittere lessen getrokken en pogingen gedaan om een nieuw en hoopvol perspectief te schetsen.
De basis daarvoor is een indringende 'proeve' van een onderzoek van een groep betrokken experts, geleid door Roel in 't Veld. Met mede-onderzoeker Marleen Maat zet hij een nieuwe, fundamentele visie uiteen in deze aflevering van Betrouwbare Bronnen: Chaos en onrecht in het sociaal domein: diagnose en therapie.
Drie jaar geleden was In ’t Veld ook al te gast bij Jaap Jansen en PG Kroeger. Toen spraken ze over zijn boek 'In het oog van de orkaan' en hoe door een combinatie van perfectionisme en wantrouwen de overheid burgers is gaan overbelasten. Die storm is nog niet gaan liggen.
Nu het kabinet-Schoof met zijn regeerprogram komt en de eerste Prinsjesdag beleeft, is zo'n visie op hoe het verder moet en kan met 'het sociaal domein' en de vele complexe 'overheidsarrangementen' daarbinnen actueel én urgent. De studie biedt een grondige analyse, stelt een pijnlijke diagnose en komt met een therapie. De patiënt is hier de overheid, met name die in dat sociaal domein waar de regelstelsels van zorg, fiscus, inkomenssteun, wonen, studeren en kinderopvang elkaar ontmoeten en vaak hopeloos dwarszitten.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
De aflevering bevat onder meer een advertentie van Breinstein en van Tibber.
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
De analyse stelt vast dat er sprake is van ‘hardnekkigheid van systemisch falen’ die leidt tot ‘een ontzagwekkende problematiek’ die de onderzoekers ontsteld en beschaamd maakte over hoe we dit zo hebben laten ontaarden. Hun speurtocht door deze tragedie leidt tot het inzicht dat burgers, overheden en uitvoeringsorganisaties in de greep raakten van 'de vloek der goede bedoelingen.'
Al die onderdelen van het sociale stelsel willen oprecht burgers helpen of ondersteuning bieden. Maar zij behandelen slechts een deelsegment van de sociale problematiek van burgers. En de ene regeling heeft onbedoeld vaak funeste effecten op de andere. "Niemand heeft nog zicht op het geheel", zegt In’ t Veld. “En niemand is daardoor nog verantwoordelijk voor het geheel. De mythe van de eenheid van beleid bij de overheid is bedrieglijk."
Iedereen kent het horrorverhaal van de kindertoeslagaffaire. Nieuw voorbeeld is de WIA en het UWV. Deze regelgeving blijkt zelfs voor de expertcommissie die haar bestudeerde onbegrijpelijk. Op een arbeidsmarkt met miljoenen zzp'ers en flexcontracten is het centrale begrip bij nog altijd het oude ‘dagloon' – alsof iedereen een vaste betrekking heeft. Die fictie in combinatie met een wantrouwende overheid die controle op data van burgers tot voorwaarde vooraf maakt, zorgt voor onuitvoerbare regels en dreiging van willekeur. Marleen Maat en Roel in 't Veld benadrukken dan ook dat dit soort complexe stelsels sterfelijk is.
Bij een werkzame therapie zijn helderheid over zulke eisen en over de rechten van burgers essentieel, zoals in de 'Taxpayer's Bill of Rights' in Amerika geformuleerd na vergelijkbare ellende daar.
Met het idee van ‘een snelle eenmalige operatie’ als politiek toverstafje maken Maat en In 't Veld de kachel aan. "Dan ben je binnen de kortste keren terug bij af, want ook die nieuwe regelstelsels zullen weer lijden aan dezelfde euvels. Of ergere."
Dat zien we nu al bij de lange reeks hersteloperaties. Van Prinses Laurentien tot Box-3 worden operaties in gang gezet die de complexiteit eerder nog groter maken en de dreiging van willekeur niet minder. Het overzicht over wie wat waar en waarom doet is zoek.
Dat er ruimte moet komen voor heel praktische, gerichte oplossingen die burgers uit het drijfzand kunnen redden, beseft iedereen. De onderzoekers komen met de figuur van ‘ de Kompaan' die in onontwarbare kluwen van problemen bij burgers mandaat heeft een oplossing door te zetten. Want de lange termijnen van noodsituaties ‘leiden tot ettergezwellen van financiële ellende’. Die Kompaan doet sterk denken aan de taxpayer advocate die in Amerika door Nina Olson, gast in Betrouwbare Bronnen aflevering 275, werd gerealiseerd. Want de gedachte ‘het systeem levert maatwerk’ is een onwaarheid, zegt In't Veld spijkerhard.
Voor de lange termijn zien Marleen Maat en hij alleen een oplossing als iemand voortaan wél verantwoordelijkheid wil nemen voor het geheel van het sociaal domein. Dat kan alleen de premier zijn, niet een vakminister. Met een taskforce moet hij de kernwaarden voor de overheidstaak herformuleren en daarvoor is een brede consensus nodig.
Deze groep zal ook het ‘niet-aanvalsverdrag’ in de overheid tussen de drie beroepspraktijken van de ambtelijke wereld moeten doorbreken: de sector 'recht', de sector 'ict' en de sector 'comptabiliteit'. En voordat nieuwe regels worden ingevoerd moeten simulaties gedaan worden om uitvoeringsstoringen in de sociale werkelijkheid preventief in kaart te brengen.
Voor de expertconferentie op 27 september in Woerden én voor het debat over de plannen van het kabinet-Schoof biedt dit alles meer dan genoeg stof tot nadenken en voor concrete actie na alle chaos en onrecht.
***
Verder luisteren
226 - In het oog van de orkaan: Roel in 't Veld over wat er mis is met politiek en bestuur
222 - Na de kindertoeslagaffaire. Hoe Nederland rechtsstaat en democratie kan verbeteren. Gesprek met Richard Barrett van de Venetië Commissie
147 – De kindertoeslagaffaire: het ging al mis bij de wetgeving
120 - Roel Bekker: Waarom bij de overheid dingen zo vaak fout gaan
68 – De kindertoeslagaffaire: hoe de Belastingdienst willens en wetens duizenden ouders dupeerde – met Pieter Klein en Jan Klijnnijenhuis
423 – Eerst zien, dan geloven – Rekenkamerpresident Pieter Duisenberg over de controle op de rijksuitgaven
162 - Pieter Omtzigt over macht en tegenmacht
382 - 250 jaar Verenigde Staten: de Boston Tea Party en de rechtsbescherming van belastingbetalers in Nederland
275 - Nina Olson: Waarom Nederland net als de VS een Taxpayer Advocate moet krijgen
210 - Kabinetsformatie 2021: Herman Tjeenk Willink over het verval van de democratische rechtsorde
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:38:46 – Deel 2
00:59:53 – Deel 3
01:29:00 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
De uitslagen van de Landtag-verkiezingen in de oostelijke deelstaten Thüringen en Sachsen deden Duitsland en Europa sidderen. En daar is alle reden voor. Alternative für Deutschland en Bündnis Sahra Wagenknecht wonnen fors. Hoe kan dat?
En klopt dit wel? Hier zit veel meer achter! Jaap Jansen en PG Kroeger nemen je mee naar 'Ossiland'. Met vele nuances én verrassingen.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
De aflevering bevat onder meer een advertentie van Breinstein en van Tibber.
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Was de uitslag zondag 1 september in het dunbevolkte Thüringen - 1,9 miljoen inwoners - allesbehalve verrassend, die in het veel grotere Sachsen was dat wel. Thüringen herhaalde de uitslag van juni bij de Europese verkiezingen. AfD kreeg opnieuw ruim 30 procent en de CDU bleef overeind met 24 procent. Sachsen liet een ander beeld zien. De AfD is daar zeer teleurgesteld, want ze kreeg niet de verwachte ‘meer dan 40 procent’. De CDU was verbluft met haar winst: van 21 procent in juni naar 32 procent nu.
Het toont aan, dat er geen uniform 'Oost-Duitsland' is, zeker politiek en cultureel niet. Er is een verrassende politieke en regionale diversiteit. Zo verloor AfD-triomfator Björn Höcke in Thüringen smadelijk. Een plaatselijke onderwijzer uit de CDU versloeg hem in zijn eigen kiesdistrict. De uitslagen in Sachsen lieten zien hoe juist de steden naar de CDU gingen, terwijl de periferie massaal AfD steunde. Dat lijkt op de PVV bij ons.
De oorzaken van de opmars van extreemrechts en Poetinvrienden als de BSW hebben kortere en veel langere termijn kenmerken. De impopulariteit van de ruziënde coalitie in Berlijn en het geringe respect voor bondskanselier Olaf Scholz hebben direct effect. Maar minstens zo opvallend is de nieuwe golf van Osttümelei, een modieuze verering van een fictief Duits oosten van vroeger. Een gezellig soort DDR - zonder Stasi, armoede, strafkampen en Muur.
Op zulk vals sentiment spelen AfD en vooral ook Sahra Wagenknecht in. En dat terwijl zij toch in Groningen kon gaan studeren, toen die Muur was omgegooid door de vreedzame volksopstand van 1989.
Veel dieper in de Duitse historie reiken oorzaken in de politieke cultuur van het oosten. Autoritaire regimes domineerden eeuwen. De dictaturen straften na 1933 elke vorm van civil society en geestelijke en culturele pluriformiteit af. De 'Wende' na 1990 kon niet bij toverstaf van bovenaf een democratische, dynamische samenleving laten ontstaan. De autoritaire structuren bleven sociaal domineren.
Daarbij kwam een massale ontvolking van deze regio's, vooral uit de kleinere steden en rurale gebieden. Hoger opgeleide jongeren - zeker de vrouwen - trokken massaal weg en grepen hun kansen in het rijke westen. Een groot mannenoverschot, veel laagopgeleiden en sterke vergrijzing bleven achter. Migratie van 'allochtonen' kwam er bovendien nauwelijks voor.
Tegelijkertijd bloeiden de steden op, profiteerden van de enorme investeringen in hightech industrie, cultuur en vele restauraties van de rijke historie. Jongeren uit het westen vonden er zo een plek en vaak 'een goedkoop bestaan'. Leipzig en Dresden groeiden harder dan bijna elke andere stad in Duitsland. Maar de nieuwe economie en banen pasten weinig bij de resterende, krimpende bevolking.
De oostelijke deelstaten zijn pluriformer dan veelal gedacht. Hun economische voorspoed in dertig jaar is indrukwekkend. Maar met de sociale vraagstukken van krimp, geringe scholing en dynamiek lopen ze wel vooruit op wat in ons land bijvoorbeeld ook aan de orde is.
Neemt niet weg dat hier schitterende 'blühende Landschaften' zijn. Natuur en cultuur zijn buitengewoon rijk. PG geeft 3 tips buiten de toeristisch al bekende parels daar. Dat zijn 'die Türckische Cammer' in het Renaissance slot van Dresden, de puntgave Romaanse Stiftskirche St. Cyriakus in Gernrode en het Jugendstil juweel 'Nietzsche Archiv' van de Belgische ontwerper Henry van de Velde, waar de filosoof in zijn laatste jaren verbleef.
***
Verder luisteren
421 - Bewonderd en gevreesd. De memoires van Wolfgang Schäuble
420 - Wilders formeert in Boedapest, niet Den Haag
399 - Politieke problemen in Duitsland, Nederland en Europa: de grote zorgen van Bondsdaglid Otto Fricke
366 - De zieke man van Europa: hoe komt Duitsland uit de economische verlamming?
331 – De Groenen 40 jaar in de Bondsdag: van ‘narrenschip’ naar solide regeringspartij
314 - Prins Heinrich XIII en het verlangen naar een autoritair Duisland
305 - Andrea Wulf, Hoe rebelse genieën twee eeuwen later nog ons denken, cultuur en politiek beïnvloeden
304 - Waarom Nederland een Wet op de politieke partijen nodig heeft en wat we hierbij kunnen leren van Duitsland
248 - Oekraïne en de eeuwenoude vriendschap tussen Duitsland en Rusland
218 - Angela Merkel, een bijzondere bondskanselier - gesprek met biograaf Ralph Bollmann
152 - De 19e-eeuwse wortels van Forum voor Democratie
61 - PG Kroeger over de val van de Berlijnse Muur
53 - 1989 - PG en de viering van 40 jaar Deutsche Demokratische Republik
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:32:46 – Deel 2
00:49:35 – Deel 3
01:35:20 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Een zeer onthullend boek! In dienst van negen premiers. De dagboeken van jhr. mr. A.J.M. van Nispen tot Pannerden 1946 - 1972.
Een jonkheer van zoveel jaar geleden? Jazeker, want Buurt van Nispen was heel zijn loopbaan verbonden aan het ministerie van Algemene Zaken bij de minister president. De laatste tien jaar als hoogste ambtenaar, de secretaris-generaal. Hij zag en hoorde alles.
Deze dagboeken zijn verrukkelijk, vaak uiterst indiscreet, vol scherpe portretten en observaties. En bieden een diepe, niets ontziende blik achter de vaak ondoorzichtige schermen van Den Haag, de ambtelijke macht, de ministeries én Soestdijk. Het tijdsbeeld van Nederland in de jaren van wederopbouw en vervolgens de heftige jaren ‘60 is fascinerend.
Het boek is bezorgd door Alexander van Kessel en Carla van Baalen van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis in Nijmegen. Van Kessel is te gast en duikt met Jaap Jansen en PG Kroeger in de wederwaardigheden van die periode.
En al gauw is helder dat premier Dick Schoof zich indringend moet verdiepen in dit boek. Alles uit die jaren is in deze tijd en voor de premier en zijn ambtenaren brandend actueel!
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Van Nispen werkte nauw samen met maar liefst negen premiers. Willem Schermerhorn (1945-1945) was de eerste. Deze gold à la Schoof als een minister-president zonder partijpolitieke binding. Hij was boegbeeld van ‘de vernieuwingsgedachte’ die de verzuiling wilde dumpen. Opmerkelijk is hoe intens bij hem al in 1946 de vrees was voor een communistische bezetting door Stalin en zijn Rode Leger en voor de politieke effecten in ons land.
Toen kwam Louis Beel (1946-1948). Een eenvoudig ambtenaar die tot grote hoogten steeg. Van Nispen was kritisch over zijn neiging alles zelf te willen doen. "Dat gaat nooit goed zo." Niettemin werd Beel decennialang een van de machtigste raadslieden van het Koninklijk Huis.
Vervolgens stond vele jaren Willem Drees (1948-1958) aan het roer. De dagboeken schetsen hoe Nederland geopolitiek en maatschappelijk fundamenteel veranderde. En Van Nispen laat zien waarom Drees zo'n uitnemende premier bleek. Een kwestie van stevig karakter en alleen maar heel nuttige eigenschappen plus een nobel naturel.
De zeeën gaan hoog en de afgronden zijn diep in de Greet Hofmans-affaire. Van Nispen zit op de voorste rij en vertelt onthutst over het gedoe rond Soestdijk. Geen wonder dat deze dagboeken 50 jaar verzegeld moesten blijven!
De wederopbouw slaagt en onder premier Jan de Quay breken economische bloei en welvaart voor allen in Nederland door. Hij wordt populair, maar ‘men zag niet de chaos’ bij deze onzekere man. Zijn ambtenaren waren vaak wanhopig en hijzelf niet minder. Minister van Financiën Jelle Zijlstra is de sterke man in zijn kabinet en het eigenlijke brein achter het succes.
Opvolger Vic Marijnen (1963-1965) lijkt eerst een verademing voor zijn ambtenaren, maar blijkt bijna net zo zwak en ook nog ijdel. Van Nispens les: “Een premier moet zijn: een waakhond, een herdershond én een jachthond."
Deze jaren worden gedomineerd door epische toestanden in het Oranjehuis. Verliefde prinsessen. Haat en nijd. Inhaligheid en statusgedoe. Excentriek gedrag en heel veel tijdrovende narigheid waar premier en ambtenaren horendol van werden. Dick Schoof is gewaarschuwd!
Van een paleisliftje voor Wilhelmina tot een privé-jachtgebied van 'de Prins' in Tanzania, van ruzie over wie naar welke begrafenis mocht tot de verwachting dat met de E.E.G. de koningshuizen zouden verdwijnen en Juliana dan ‘ons enorm vermogen’ wilde veiligstellen.
Kort dienden de premiers Jo Cals (1965-1966) en Jelle Zijlstra (1966-1967). Maar in hen is een nieuwe tijd merkbaar. Professioneel waren zij, visionair, politiek to the point, veel kennis van zaken.
Toen kwam 'de beste premier, samen met Drees' in de woorden van nota bene toenmalig oppositieleider Joop den Uyl (privé tegen Van Nispen). Piet de Jong (1967-1971) is in deze dagboeken vanaf het begin een legende. Bijna achteloos regeerde hij met vaste hand, veel later pas drong door hoeveel hij tot stand had gebracht. Van Nispen noteert daarbij vele karakteristieke bon mots van de duikbootcommandant zonder kapsones.
De Jong bij de paus. De Jong ruziënd met Juliana. De Jong vrolijk cynisch over het Amerikaanse leger. Kostelijk zijn de verhalen. Jonkheer Van Nispen schrijft over hem dat ‘de ware aristocratie moet zijn de uitnemendheid van karakter en geest’. De schrijver bezat - geboren als aristocraat - daar zelf toch ook wel wat van.
Ze worden vrienden en het is zelfs aan De Jong te danken dat Buurt van Nispen op het eind van zijn leven deze dagboeken laat opslaan voor latere generaties. Van Kessel en Van Baalen hebben er een juweel van gemaakt.
***
Verder luisteren
441 - Extra zomeraflevering: boekenspecial! (oa over 'de hoogste ambtenaar', de sg van Algemene Zaken)
434 – Vier iconische NAVO-leiders en hun lessen voor Mark Rutte
342 - Willem-Alexander en het einde van de monarchie. Plus: zijn eigenzinnige voorgangers
161 - Hans van Mierlo, een politieke popster
55 - De geboorte van het poldermodel
49 - De koningen van Hispanje die wij altijd hebben geëerd
43 - Liberaal denker Witteveen
34 - 140 jaar Anti-Revolutionaire Partij
6 - Piet de Jong
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:41:38 – Deel 2
01:34:46 – Deel 3
02:00:49 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Deze zomer moest het kabinet-Schoof met zijn coalitie grond onder de voeten vinden. Er gebeurde van alles, maar te veel ook niet. Waarop moet je letten om de politieke verhoudingen op weg naar Prinsjesdag scherp te krijgen? En wat staat ons daarna allemaal nog te wachten? Jaap Jansen en PG Kroeger duiken erin nu het nieuwe politieke seizoen begint.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
4 juli, Independence Day, bleek voor Dick Schoof Afhankelijkheidsdag. De Regeringsverklaring eindigde in een vernedering en chaos. De nieuwe premier kon geen stempel drukken op zijn ploeg, noch op zijn opdracht.
In de weken daarna leek de coalitie stuurloos. Geert Wilders zocht op X de grenzen op. Caroline van der Plas zei dat ze zich schaamde. De VVD zweeg omineus. Pieter Omtzigt stelde dat hij helemaal niet in een coalitie meedeed, maar meer in een 'samenwerkingsverband'. En hij opende een pot met pieren voor de premier over de toekomst van het Oranjehuis.
Intussen moest er een 'regeerprogram'' worden opgesteld als product van de ministersploeg. Maar bewindslieden gingen eerst op vakantie en de premier knuffelde olympische sporters. Het opstellen van dat stuk werd dan ook een warrig en traag proces. Ministers als Marjolein Faber en Reinette Klever poogden er zelfs onderuit te komen door eigen producten te lanceren.
De 'asielcrisis' bleek leerzaam. Faber misbruikte ontheemde Oekraïners voor eigen doeleinden. Schoof floot haar terug. Wilders floot Schoof terug. Een tiener werd geofferd op het altaar van politiek onvermogen. Brussel wacht af en kijkt toe. Pas in december is er een nieuwe Eurocommissaris voor Migratie.
De PVV heeft overigens nog wel enkele vuiltjes weg te poetsen. De positie van minister Dirk Beljaarts is hachelijk. En Wilders eigenzinnige buitenlandbeleid destabiliseert dat van het kabinet, zodat Caspar Veldkamp, Ruben Brekelmans en Schoof keer op keer puin moeten ruimen.
Het Centraal Planbureau daagt uit: durft dit nieuwe kabinet met zijn ruime meerderheid in de Tweede Kamer écht te saneren? Havik Eelco Heinen op Financiën profileert zich als strenge schatkistbewaker, maar Schoof, NSC en BBB doen voorlopig liever niets. Maakt dit de VVD de verliezer van deze zomer?
Intussen negeert het kabinet hét probleem voor de economie, de publieke diensten en onderwijs: het enorme tekort aan menskracht voor bijna elke sleutelfunctie. Sterker nog, de eerste signalen duiden erop dat het nieuwe beleid de noodsituatie nog erger gaat maken. Hogescholen, universiteiten, MBO, studenten en bedrijven vrezen een hete herfst met harde klappen.
Op Prinsjesdag moet Schoof ook Europees leveren. Beleid rond mest, stikstof, opt-outs en kortingen zal concreet moeten worden. Ursula von der Leyen houdt de kaarten tegen de borst zolang Nederland vaag blijft. Haar troefkaart heet Wopke. Het Grote Gerucht zou de coalitie moeten doen sidderen. Wie slaat waar wanneer toe?
Binnen de coalitie zijn wantrouwen en spanningen permanent aan de orde. De nasleep van Afhankelijkheidsdag 4 juli werkt diep door. Discipline tussen de vier fracties vereist nieuwe machtsmiddelen.
Binnen NSC zien ze een electorale afgrond opdoemen. Zijn bewindslieden zijn blij nu 'eigen baas' te zijn, los van Omtzigt en 'de mantelzorger'. En 'de acht dommies' proberen er met elkaar nog wat van te maken.
Wilders ziet dat natuurlijk. Hij vernedert NSC met schimpscheuten die de Basislijn over de rechtsstaat inhoudsloos maken. Wat kunnen ze hem maken? Hij is pas écht extraparlementair en dat wilden ze toch zo graag?
***
Verder luisteren
438 –Het nieuwe kabinet als kleuterklas. De koning kun je niet spelen
436 - Nieuwe bestuurscultuur: de Tweede Kamer is alvast begonnen
433 - Op weg naar het bordes
428 – Dick Schoof, de 'premier van buiten', is de ultieme insider
426 - Een doodgewoon meerderheidskabinet met een allesbepalende financiële plaat
425 - Een oprecht akkoord
423 – Eerst zien, dan geloven – Rekenkamerpresident Pieter Duisenberg over de controle op de rijksuitgaven
420 - Wilders formeert in Boedapest, niet Den Haag
379 - Migratie: het werkelijke verhaal
367 - Wantrouwen in de wandelgangen: het Binnenhof van moederschoot naar betonnen bunker
324 - Nederland loopt vast door tekort aan jongeren met technische opleiding, hoe lossen we dit op?
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:17:29 – Deel 2
00:48:54 – Deel 3
01:39:01 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Ook deze zomer hebben Jaap Jansen en PG Kroeger zes boekentips in de aanbieding. We reizen de hele wereld over en trekken door vele eeuwen tussen brandende actualiteit en fundamentele vragen van alle tijden. We ontmoeten een Trump van 1860, denkers en doeners en een verrassend liefdesverhaal in de Gouden Eeuw.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Als vriend kun je meedingen naar vijf exemplaren van het boek van Joris Backer, vijf van het boek van Roel Bekker, drie van Joshua Livestro en drie van Simone van der Vlugt. De boeken zijn beschikbaar gesteld door uitgeverij Boom en uitgeverij Prometheus. Vrienden krijgen hierover bericht via de site en via de nieuwsbrief.
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
1] Joris Backer - Over de democratie in Nederland (vanaf 00:08:21)
Uit de reeks actuele boeken over de democratie is dit de meest originele. Oud D66-senator Joris Backer reist door Nederland aan de hand van de epische trektocht van Alexis de Tocqueville door de Verenigde Staten van het begin van de 19e eeuw. Hij ontdekt net als de jonge Franse edelman toen hoe 'formele democratie' ook nu niet het wezen is van een democratische samenleving.
Het brengt hem tot zelfkritiek op de hang naar regelstelsels en staatkundige abstracties. Het boek is daarom extra uitdagend voor D66'ers van het eerste uur en NSC'ers die hier nu opnieuw toe neigen.
2] Erik Larson - Demon of Unrest (vanaf 00:23:15)
Deze aangrijpende roman gaat voort waar Tocqueville rond 1840 stopte. Larson schreef een op diep onderzoek gebouwd boek over de vijf maanden tussen Lincolns verkiezing tot president (eind 1860) en het uitbarsten van de bloedige burgeroorlog die Amerika verscheurde. Hij volgt het levenslot, angsten, avonturen en worstelingen van bijzondere karakters.
Erik Larson begon te schrijven toen '6 januari 2021' alles beheerste. Het boek is daarmee ook een doordenking van een door polarisatie verscheurd land. De vraag naar 'het experiment Amerika', raakt aan een verkiezing die niet algemeen erkend werd en vertelt over de gevolgen van geweld en haat voor mensen met een eigen levensverhaal.
3] Roel Bekker - De hoogste Ambtenaar (vanaf 00:38:00)
Een portrettenreeks van de secretarissen-generaal van het ministerie van Algemene Zaken sinds 1945 saai? Niet als je even stilstaat bij dit voorjaar. Oud-SG Richard van Zwol die een kabinet moest kneden en oud-SG Dick Schoof die zomaar premier werd.
Roel Bekker geeft een tijdsbeeld van Nederland en het Haagse bestuurlijk en politiek leven vol verrassende inzichten. Hoe ‘AZ’ bewust klein bleef: de premiers hielden het graag overzichtelijk. Ruud Lubbers en Mark Rutte drukten hun stempel door vooral veel zelf te blijven doen. Wim Kok poogde te moderniseren, maar het Jan Peter Balkenende was de premier die daar in slaagde. En zo werd dit opeens hét boek voor wie juist nu scherp wil kijken naar Den Haag.
4] Richard Overy - Blood and Ruins, the Great Imperial War 1931 – 1945 (vanaf 00:57:44)
Een magnum opus over de Tweede-Wereldoorlog, kan dat nog? Weten we niet alles al? De Britse historicus deed het. En hoe. Richard Overy durft de these aan dat deze oorlog de laatste was van de conflicten van de 19e eeuw tussen de koloniale wereldmachten.
Door het gebeuren ook echt als een mondiale crisis te analyseren, juist óók militair en economisch, wordt dit boek uitdagend en komt met heel veel nieuwe inzichten en vragen.
5) Joshua Livestro - Een volmaaktere Unie (vanaf 01:12:35)
De titel is vintage Abraham Lincoln, maar het boek kijkt naar Europa en hoe dit continent door de eeuwen heen het idee van 'eenheid in verscheidenheid' ontwikkelde. Van Machiavelli tot Monnet diept Joshua Livestro de soms abstracte en soms verrassend concrete vormen van Europese samenwerking uit.
Waarom bleef de Republiek steken, waarom verviel Oekraïne met die grootse Litouws-Poolse Federatie? Wat kon Europa leren van wat Tocqueville verwonderd zag in wat over de plas wél lukte en bloeide? Welke denkfouten maken we steeds weer bij actuele Europese concepties? Hoe rijk was wat Immanuel Kant zag in zijn filosofische dromen?
6] Simone van der Vlugt - Wij zijn de Bickers! (vanaf 01:22:51)
Met dit heerlijke boek kun je vele stadswandelingen maken en het Amsterdam van de 16e en 17e eeuw herontdekken. De familie Bicker was een grote naam in de Republiek en de wereldhandel. Zij waren er fier op échte autochtonen van de Amstelstad te zijn in een – ook toen! - dynamische tijd van immigratie en globalisering.
Zoals vele patriciërs hadden ze weinig op met de machtsaspiraties van de Oranjes. Hun blik - ook intellectueel en cultureel - was Europees. En hun netwerken ook. In dit elitaire, rijke leven ontspringt een verrassend verhaal over Wendela Bicker die met Johan de Witt trouwde. Een liefdesverhaal als zelden in de top van ons land verteld. Maar het eindigde in moord. Dankzij de Oranjes.
***
Verder luisteren
363 - Extra zomeraflevering: PG tipt boeken!
317 - Extra winteraflevering: PG tipt boeken!
286 - Extra zomeraflevering: PG tipt boeken!
269 - Vijf boeken die je moet lezen om Europa beter te begrijpen
259 - Boeken over Rusland - juist nu lezen en begrijpen
207 - Zomer 2021: Boekentips van PG!
133 - Amerikaanse presidenten: boeken die je volgens PG móet lezen!
99 - Zomer 2020: Boekentips van PG!
57 - PG Kroeger over Alexis de Tocqueville
161 - Hans van Mierlo, een politieke popster
185 - De Amerikaanse Burgeroorlog (1): Black Lives Matter en George Floyd, hoe de burgeroorlog op de VS nog altijd zijn stempel drukt
228 - De Amerikaanse Burgeroorlog (2): hoe Abraham Lincoln onvoorbereid de strijd in ging
263 - De Amerikaanse Burgeroorlog (3): de overwinning van Abraham Lincoln en Ulysses Grant
427 - Europa wordt een grootmacht en daar moeten we het over hebben
336 - Timothy Garton Ash: Hoe Europa zichzelf voor de derde keer opnieuw uitvindt
109 - Mathieu Segers: Sterke lidstaten maken Europa sterk
120 - Roel Bekker: Waarom bij de overheid dingen zo vaak fout gaan
428 – Dick Schoof, de 'premier van buiten', is de ultieme insider
200 - De Heerser: Machiavelli's lessen zijn nog altijd actueel
107 - Jean Monnet, de vader van Europa
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:23:15 - Deel 2
00:57:44 - Deel 3
01:39:12 - Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
"Dit verlaat je nooit meer", zei toenmalig nationaal coördinator terrorismebestrijding en veiligheid Dick Schoof afgelopen weekend in Nieuwsuur over het drama met MH17 op 17 juli 2014. Ieder van ons weet vast nog waar en hoe hij hoorde van deze gruweldaad. Jaap Jansen en PG Kroeger zetten wat toen gebeurde in een politieke en historische context van de gebeurtenissen sindsdien in Oekraïne, Rusland en Nederland.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Het begon allemaal met de soevereine keuze van het Oekraïense volk over zijn toekomst. Wilde men een Europees perspectief of een toekomst binnen de Euraziatische confederatie rond het Kremlin? De steun voor de Europese optie was massaal.
Daarom de druk van Vladimir Poetin op vazal Viktor Janoekovytsj en diens vlucht. Daarom de Maidan-opstand en de verkiezing van president Petro Porosjenko. En daarom die inlijving van de Krim en door Rusland aangedreven separatistische geweldsacties langs de oostgrens. En daarom ook: het associatieverdrag met de EU van 27 juni 2014, vlak voor het neerhalen van vlucht MH17.
Jaap laat fragmenten horen van reportages die hij in politiek Den Haag maakte als verslaggever van BNR Nieuwsradio. Het bergen van de slachtoffers ging traag. De pogingen daartoe – in vol oorlogsgebied – waren uiterst riskant. Er werd zelfs overwogen om een militaire missie te sturen. Poetin probeerde zijn acties om Kyiv te destabiliseren toe te dekken. Door MH17 werd het masker afgerukt.
De Minsk-akkoorden waren een poging van Rusland om de zaak te sussen en uiteindelijk als een frozen conflict te laten voortbestaan. Intussen werd in Nederland via een referendum de Europese toekomst van Oekraïne ondermijnd. Al in april 2014 - vóór de aanslag - gaf Geert Wilders de EU de schuld van de oorlog. In de referendum-campagne kwam stokebrand Nigel Farage naar Volendam om de strategische verbinding van dit referendum met het zijne voor Brexit te onderstrepen.
Toen duidelijk werd dat Oekraïne geen vazal of bufferstaat wilde zijn of van plan was te zwichten, voerde Poetin de druk verder op. Met NAVO-expansie naar het oosten had dit allemaal niets van doen. Wel met het verlangen van Oekraïne om zelf zijn toekomst te bepalen. Anne Applebaum en Jaap de Hoop Scheffer wezen daar bij ons al eerder op.
Intussen bezocht Geert Wilders Moskou en behandelde na terugkeer de nabestaanden van MH17 als irrelevante klagers. De lijn van de PVV op dit punt is opmerkelijk consequent. De keuze voor aansluiting bij de nieuwe Europese partij van Viktor Orbán onderstreept dat nog eens. Het is extra tragisch dat Dick Schoof als direct betrokkene van toen in 2024 premier is van een coalitie waarin de partij van Wilders dominant is.
***
Verder luisteren
413 - "Eensgezind kunnen we elke tegenstander aan." Oana Lungescu over Poetin, Trump, Rutte en 75 jaar NAVO
348 – Oud-premier Natalia Gavrilița over Moldavië - het kleine, ook bedreigde buurland van Oekraïne
339 – De geopolitiek van de 19e eeuw is terug. De eeuw van Bismarck
327 - Poetin, Zelensky en wij. Een jaar na de inval
287 - Waarom Robert Serry altijd weer terugkeert naar zijn Oekraïne
279 - Jaap de Hoop Scheffer over Poetin, Oekraïne, de NAVO en de toekomst van de EU
272 - Dankzij Poetin: nu écht intensief debat over de toekomst van Europa
267 - Hoe je tijdens de oorlog de Oekraïense economie overeind houdt - een gesprek met Caspar Veldkamp
260 - De toesprakentournee van Volodymyr Zelensky
257 - Het machtige Rusland als mythe: hoe 'speciale militaire operaties' een fiasco werden
256 - Na de inval in Oekraïne: 'Nu serieus werk maken van Europese defensiesamenwerking'
254 - Frank Heemskerk: dineren met Poetin, bij de Wereldbank Oekraïne helpen opbouwen en nu Europa economisch versterken
253 - Poetins bizarre toespraak: hoe de president de geschiedenis van Oekraïne herschrijft
252 - Guy Verhofstadt over Oekraïne, Rusland en zijn ontluikende vriendschap met Poetin, die plots voorbij was
248 - Oekraïne en de eeuwenoude vriendschap tussen Duitsland en Rusland
244 - Frans Timmermans over onder meer Rusland en Oekraïne
19 - Anne Applebaum: Poetin en de destabilisering van het Westen
417 - Humanitaire hulp en medische evacuaties in Oekraïne
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:29:13 - Deel 2
00:47:00 - Deel 3
01:16:45 - Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
President Emmanuel Macron zet de Franse republiek op zijn kop. De nederlaag van zijn partij bij de Europese verkiezingen bracht hem ertoe een bijna revolutionaire stap te zetten. En vervolgens trekt hij daar de consequenties uit. Hij daagt de Franse politici uit als nooit te voren sinds het begin van de Vijfde Republiek en het aantreden van Charles de Gaulle als president in 1958.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Macron schreef vervroegde verkiezingen uit en vroeg de Fransen om 'opheldering': “Hoe en door wie wilt u dat ons land geregeerd wordt?” Daarmee zette hij het politieke systeem en de politieke cultuur op zijn kop. Niet de president beslist en stuurt piramidaal, maar de kiezer moet de richting wijzen.
De politieke groeperingen reageerden heel ouderwets – ten diepste gaullistisch. Zij vroegen de kiezer hen een absolute meerderheid te geven, zoals gebruikelijk in het politieke bestel van de nog altijd bestaande Vijfde Republiek.
De Fransen lijken wèl aan vernieuwing toe. Zij luisterden naar iemand anders; de voetballer uit het nationale elftal Kylian Mbappé. De voetbalster adviseerde de burgers 'verantwoordelijk' te handelen en 'de extremen' te marginaliseren. Alsof hij ‘het vaasje van Mark Rutte’ in de etalage zette.
De uitslag van de verkiezingen van 7 juli verblufte de waarnemers dan ook. Geen duidelijke, klassieke absolute meerderheid voor enige stroming. Geen dominante rol voor de partij van de president. Geen triomf voor het radicaal-rechts van Marine le Pen, geen krachtige tegenbeweging door extreemlinks van oud-trotskist Jean-Luc Mélenchon. Maar wat dan wel?
Jaap en PG duiken diep in de uitslagen, dwars door het Franse stad en platteland. Alleen zo ontdek je de patronen die de basis vormden van deze verrassende uitslag. Wat gebeurde in Yvelines? Wat in de Gironde en de stedelijke centra rond Parijs?
En terwijl het stof neerdaalde, zette Macron op 10 juli zijn volgende revolutionaire stap. Hij schreef een brief aan de kiezers en legde uitvoerig uit waarom hij die 'opheldering' nodig vond, met alle risico’s van dien. Hij maande de politici nu in diepgaand beraad en overleg een stabiele regeringsmeerderheid te vinden, waarvoor hij als staatshoofd dan een premier zou aanwijzen.
Frankrijk was opnieuw verbluft. Moest men nu `à la Belge' (en zoals bij ons!) een kabinetsformatie proberen - polderen, coalities maken en compromissen zoeken? Dat was 'du jamais vu!' in een politieke cultuur van ideologische confrontatie en tweedeling.
Voor Frankrijk liggen nu twee wegen open. Men kan terugkeren naar de Vierde Republiek, de naoorlogse 12 jaar voordat ze De Gaulle smeekten de macht naar zich toe te trekken. De labiliteit van toen met kortademige kabinetten is geen attractief perspectief.
Men kan ook kiezen voor een constructie à la de Derde Republiek van de periode 1870-1940. Het lijkt vergeten hoezeer Frankrijk in die jaren een stevige, parlementair geregeerde natie was en allerminst de ‘gekozen monarchie’ van de jaren sinds 1958.
Opvallend is dat de bloei van Frankrijk in die jaren in culturele en economische zin alom bewonderd is. Parijs was de wereldhoofdstad van de kunsten. Technologie, innovatie, wetenschap en politieke vernieuwingen stonden voorop. Maar de politiek in die jaren lijkt veel geheel verdwenen uit de nationale herinnering.
Sommige politieke leiders waren bepaald kleurrijk. ‘Le Tigre' Georges Clemenceau bleek een onstuitbare oorlogsleider. Raymond Poincaré en Jules Ferry waren enorme persoonlijkheden die het land krachtig richting gaven. En hoe kun je het levensverhaal vergeten van Marguerite Steinheil?
Het Frankrijk van de Derde Republiek is misschien in allerlei opzichten een inspiratie voor het experiment van Macron. Want als hij een 'brede poldercoalitie' kan realiseren dan zal de politiek nadrukkelijk parlementair zijn.
Dan hangt niet langer alles af van de man in het Élysée, van 'Jupiter' of 'Dieu' zoals presidenten een tikje spottend genoemd werden. Het kan een nieuwe politieke cultuur worden. Een waarin de president meer nationaal symbool dan 'patron' wordt. Misschien een uitermate geschikte rol voor… Kylian Mbappé!
***
Verder lezen
Résultats des élections législatives 2024 : découvrez les scores du second tour et quel député l'emporte dans votre circonscription
***
Verder luisteren
432 – Verkiezingen Europees Parlement 2024: het midden houdt stand
429 – Hoe het Europees Parlement steeds meer macht naar zich toe trekt
419 - Europa kán sterven - Emmanuel Macrons visie op onze toekomst
407 - Cruciale Europese verkiezingen
399 - Politieke problemen in Duitsland, Nederland en Europa: de grote zorgen van Bondsdaglid Otto Fricke
333 - Een 'bromance' tussen Rishi Sunak en Emmanuel Macron. De haat-liefdeverhouding van Britten en Fransen
302 - De Frans-Duitse motor hapert. Gesprek met Bondsdaglid Otto Fricke
240 - Het Franse EU-voorzitterschap als uitdaging voor Rutte IV
204 - 14 juli 2021: Op weg naar de Franse presidentsverkiezingen
190 - Napoleon, 200 jaar na zijn dood: zijn betekenis voor Nederland en Europa
45 – De liefdesbrieven van Francois Mitterrand
35 - Charles De Gaulle
28 - De relatie Nederland-Frankrijk
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:26:24 – Deel 2
00:43:27 – Deel 3
01:22:23 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
De nieuwe premier Dick Schoof beloofde in zijn allereerste debat met de Tweede Kamer dat er meteen een einde zou komen aan ‘het geëmmer’. En net op dat moment begon het opnieuw. Het was geen fraaie start. De trillingen dreunen in Den Haag nog lang na.
Het kabinet is geen kleuterklas, zei Schoof. Jaap Jansen en PG Kroeger kijken verder. Want als het dat niet is, wat is het dan wel?
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Deze aflevering bevat een advertentie van Podimo. Ga voor meer informatie naar podimo.com/nl/luisterbeter
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
De Kamer debatteerde over van alles, maar nauwelijks over de regeringsverklaring of het daarin geschetste beleid. Daaraan was Schoofs vaagheid debet, maar meer nog de weigering van de vier coalitiefracties om met elkaar en met de premier de inhoud van dat beleid uit te diepen en aan te scherpen. Zij schoten hem en de andere drie partners nooit te hulp, bedankten wel de bodes uitvoerig, maar scholden vooral op elkaar. De nieuwe premier kon daar geen coherente visie aan ontlenen en dat viel natuurlijk direct op.
Ook leek Schoof niet te beseffen dat in de eerste 48 uur van zijn bewind niemand zo goed geplaatst was als hijzelf om toon, aard en motto van zijn ploeg een eigen stempel op te drukken. Met het verkeerd citeren van Lubbers en Thorbecke kwam hij er niet.
Intussen bleek er genoeg om in te duiken. Frans Timmermans rook de onmin. Schoof zette uiteen hoe het kabinet zich nog wel aan de 3% tekortnorm van de euro wil houden. Maar dat roept veel vragen op en zou de positie van ons land in de Eurozone fors onder druk kunnen gaan zetten. Deze politieke keuze kan al op Prinsjesdag funest blijken en wat dan?
De coalitiefracties waren opvallend vergeetachtig. Men feliciteerde zichzelf vooral en prees de groepjes eigen bewindslieden, meer niet. Dat tijdens de formatie heel andere geluiden hadden geklonken werd nu op geen moment nog verdedigd.
Wel kwamen rancuneuze verhalen uit de formatiefase weer onverdund naar boven. De 'katholieke gluiperd' en de 'omvolking'. Maar ook de appjes van Mark Rutte en de woede van BBB tegen het ‘halveren van de veestapel’ van D66 verzieken nog altijd – en opnieuw - het debat.
Geert Wilders ging zo te keer over het onrecht hem aangedaan rond 'dat vreselijke begrip dat wij als PVV allemaal verwerpen', dat hij Timmermans en elke andere fractieleider alleen maar verder uitnodigde voorbeeld op voorbeeld aan te reiken. Timmermans slaagde er in het 'Milders'-personage te ontmaskeren. Dilan Yesilgöz en Pieter Omtzigt keken de andere kant op.
Na deze openingsronde was de vraag: 'zou Dick Schoof zich terugvechten als de centrale figuur van dit debat? Hoe dan? En wilde hij dat wel?'
Het bleef bij het procedureel aankondigen van het 'regeerprogram' en irritatie toen Omtzigt daarin graag een halve bladzijde zag verschijnen over 'ons mensbeeld'. En ook nog een pagina of twee over andere hobby's van NSC, hoewel Schoof juist benadrukte dat alleen hij en de ministers dat program opstelden.
Schoofs betoog over zijn eigen mensbeeld zette de deur wagenwijd open voor Rob Jetten, die behendig een thema van Henri Bontenbal oppakte. Als elk met zich meedraagt hoe je geworden bent als mens en karakter, dan gold dat toch helemaal voor bewindslieden die omvolkingstheorieën aanhingen? Die zijn dan toch evenmin opeens bevrijd daarvan? Bij de discussie hoe dat te wegen en te zien, ontplofte een tweet van de buurvrouw van de premier, PVV-vicepremier Fleur Agema.
Jaap en PG kijken vooral naar de impact op de politieke verhoudingen. Want dit dwong Schoof te doen wat ook Wilders meermaals weigerde: het recenseren van schofferingen. Hij kwam er bijna niet meer uit. En zelfs Thierry Baudet – die in de Kamer allang geen rol van betekenis meer speelt - ging hem trollen.
Omtzigt, die graag in procedures denkt, vroeg om een twitterverbod voor bewindslieden. Hij beval nadrukkelijk de discipline aan waarin – de nota bene door hem zo gehate - Rutte excelleerde. Zonder het woord te gebruiken leek Omtzigt Schoof te vragen, zijn mensen te ‘sensibiliseren’.
Ondertussen werd Sophie Hermans de steun en toeverlaat van Schoof. Niemand immers die zo goed het 'wat, wanneer en hoe' aanvoelt bij een premier in de enorme pressie waarin hij moet opereren. Het moet haar zoete wraak zijn voor hoe Wilders haar bejegende.
Maar of dit alles de basis vormt voor een vruchtbare coalitie en wederzijds vertrouwen is zéér de vraag.
***
Verder luisteren
436 - Nieuwe bestuurscultuur: de Tweede Kamer is alvast begonnen
433 - Op weg naar het bordes
428 – Dick Schoof, de 'premier van buiten', is de ultieme insider
426 - Een doodgewoon meerderheidskabinet met een allesbepalende financiële plaat
425 - Een oprecht akkoord
423 – Eerst zien, dan geloven – Rekenkamerpresident Pieter Duisenberg over de controle op de rijksuitgaven
412 – Op zoek naar een nieuwe minister-president
400 - De kabinetsformatie als de kat van Schrödinger
398 - Kabinetsformatie 2024: de lege stoel van Pieter Omtzigt
396 – Waarom kabinetsformaties vaak zo tergend lang en stroperig zijn
390 - Kabinetsformatie 2023: Het ethos van de haai
393 - Op naar een extraparlementair kabinet!
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:27:51 – Deel 2
00:56:31 – Deel 3
01:34:47 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Op de dag voordat hij een half jaar de EU mocht gaan voorzitten liet de Hongaarse premier Viktor Orbán een bommetje ontploffen. Hij richtte een nieuwe Europese partij op. Zo kennen we hem weer. Alle reden de vele opmerkelijke punten, sluwe manoeuvres en aanzienlijke risico's van het Hongaarse voorzitterschap onder de loep te nemen.
Jaap Jansen en PG Kroeger duiken in de 'Viktorshow' van Make Europe Great Again, Orbáns rivaliteiten, trucs en 'n hele reeks mislukkingen die hij probeert weg te poetsen. Maar ook: de rijke historie van Hongarije,
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Binnenslands zijn Orbáns gezag en machtspositie lelijk aangetast. De economie staat er beroerd voor en Xi Jinping heeft een worgcontract voor hem, wat China oppermachtig maakt.
In Europa zijn z’n vijanden juist versterkt uit de verkiezingsstrijd gekomen: Donald Tusk, Ursula von der Leyen, Kaja Kallas en ook Giorgia Meloni. En daarmee zijn vijand Voldymyr Zelensky.
In 'zijn' halfjaar moet hij vooral braaf uitvoeren wat anderen buiten hem om regelden. Het verdrag met Kyiv, toetredingsonderhandelingen met Oekraïne en Moldavië, het Asiel- en migratiepact - de Belgen hebben dat allemaal in hoog tempo rond gekregen. Eigen prioriteiten heeft Orbán nauwelijks op tafel kunnen leggen.
Voor de Europese politiek lanceerde hij 30 juni iets heel nieuws. Een soort Habsburg-coalitie van radicaal-rechtse partijen (naast Orbáns Fidesz de Oostenrijkse FPÖ en het Tsjechische ANO) die de EU van binnenuit willen uithollen.
In plaats daadwerkelijke bundeling zet Orbán hiermee in op het aanwakkeren van verdeeldheid ten koste van rivalen als Marine le Pen en Meloni. Wie gaan zijn Patriottisch Manifest nog meer ondertekenen? PiS in Polen? De Lega in Italië, de Duitse AfD?
Voor het kabinet-Schoof doemt meteen een groot risico op. Kiest Geert voor Viktor? Welke effecten heeft dat binnen de EU voor de positie van 'Den Haag'? Wie vertrouwt in Brussel Dick Schoof of minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp dan nog? En wat gebeurt als de PVV met al die connecties met Boedapest - ook in het kabinet zelf - de Hongaarse vrienden verraden zou? Heeft Schoof er nog greep op?
Natuurlijk heeft Betrouwbare Bronnen zoals bij elk nieuw voorzitterschap aandacht voor de rijke diversiteit van kunst, cultuur en historie. En wat heeft Hongarije veel te bieden!
PG vertelt over ‘de eerste reis naar de maan’ bij de familie Esterházy. Over die Hongaarse vorstin die de Nederlanden regeerde; tot grote bloei liet komen en haar lieveling Willem van Oranje opvoedde. En over Michiel de Ruyter als nationale held van dit volk zonder zee of havens.
***
Verder lezen
Programma van het Hongaarse voorzitterschap
***
Verder luisteren
432 – Verkiezingen Europees Parlement 2024: het midden houdt stand
429 – Hoe het Europees Parlement steeds meer macht naar zich toe trekt
427 - Europa wordt een grootmacht en daar moeten we het over hebben
420 - Wilders formeert in Boedapest, niet Den Haag
416 - Nostalgie naar de E.E.G.
407 - Cruciale Europese verkiezingen
391 - België wordt voorzitter van de EU. Waarom de Nederlanders hun zuiderburen nooit helemaal zullen begrijpen
387 - Niets is zó politiek als opera - 100 jaar Maria Callas
344 - Nederland in Europa: een masterclass door Tom de Bruijn
336 - Timothy Garton Ash: Hoe Europa zichzelf voor de derde keer opnieuw uitvindt
109 - Mathieu Segers: Sterke lidstaten maken Europa sterk
63 - Judit Varga, minister van Justitie van Hongarije: lessen uit de geschiedenis
49 - De koningen van Hispanje die wij altijd hebben geëerd
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:31:51 – Deel 2
00:46:28 – Deel 3
01:17:14 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
De Tweede Kamer durfde het aan. Een uiting van nieuwe bestuurscultuur: hoorzittingen met aspirant-bewindslieden. Die gaven ons veel inzicht in aard en houding van de leden van het komende kabinet-Schoof. Jaap Jansen en PG Kroeger zoemen in op leerzame, verbluffende en verwarrende momenten.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Deze aflevering bevat een advertentie van Podimo. Ga voor meer informatie naar podimo.com/nl/luisterbeter
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
De hoorzittingen kenden allerlei lagen. Voor de komende coalitie hadden zij immers andere functies en doelen dan voor oppositiefracties. Ze dienden ook om hypocrisie bloot te leggen en als waarschuwing voor komende confrontaties. En voor de beoogd bewindslieden was hun functie nog weer heel anders. Sommigen benutten de gesprekken óók voor ‘menselijke verhalen' over breien en muskusratten. Of voor het etaleren van bittere rancune.
Veel bewindslieden gebruikten de hoorzittingen om plechtig de eigen komst als een soort 'paradigmashift' voor politiek Den Haag neer te zetten.
Boeiend werd het als kandidaat-ministers premier Dick Schoof en de komende collega's alvast nadrukkelijke waarschuwingen gaven. Dan werd het ineens een soort 'pre-constituerend beraad'!
Jaap en PG analyseren de drie verdedigingslinies van NSC en PVV rond de hete aardappel van 'omvolking'. Wat betekende eigenlijk dat men niet wilde ‘recenseren’ wat anderen hadden gedebiteerd aan nazi-idioom? Hoe past zoiets bij een democratisch ethos?
En het belang van die 'basislijn' was blijkbaar toch zo gering, dat alleen de eed bij de koning die overeind zou kunnen houden. Het kwam erop neer dat sommige bewindsleden geloven in papier en procedures, terwijl anderen liever met machtspolitiek voldongen feiten scheppen.
We zagen niettemin hoe Eelco Heinen maximaal profijt trok van de door de Kamer gewenste afwezigheid van premier Schoof. Hoe beoogd minister Judith Uitermark (NSC) eigenlijk nog geen idee had wat haar in de Rijksdienst boven het hoofd hing. En hoe de kandidaat PVV-ministers Marjolein Faber en Fleur Agema ineens uiterst gretig gingen recenseren - wat van de NSC’ers dan weer niet mocht.
Winnaar lijkt Dick Schoof. Hij blijft onbevlekt en mysterieus tot aan de bordesscène. Maar is het wel zo gunstig voor hem dat de hoorzittingen vooral toonden dat zijn ploeg geen team is, geen missie of visie bezit en leiderloos lijkt?
Bovendien tasten de toppen van de ministeries in het duister. Niemand weet daar al wat de nieuwe ploeg gaat doen als coherente aanpak op weg naar een regeerprogram. En als dat niet op 12 augustus klaar is, komt zelfs Prinsjesdag in gevaar. Zo'n valse start kan geen kabinet zich veroorloven.
De hoorzittingen waren nuttig en verhelderend. Volmaakt bepaald niet. Kamerleden vroegen zelden om concrete inzichten in de vele witte vlekken van het Hoofdlijnenakkoord. Het Europees Parlement doet dit beter.
De vier fracties die weigerden mee te doen, kregen in elk geval beslist ongelijk. Zij misten een kans om de Kamer als instituut te versterken.
***
Verder lezen
Hoofdlijnenakkoord
Schema hoorzittingen
***
Verder luisteren
435 - Klimaat en Groene Groei: Sophie Hermans heeft grote ambities, maar wordt het haar mogelijk gemaakt?
433 - Op weg naar het bordes
428 – Dick Schoof, de 'premier van buiten', is de ultieme insider
426 - Een doodgewoon meerderheidskabinet met een allesbepalende financiële plaat
425 - Een oprecht akkoord
429 – Hoe het Europees Parlement steeds meer macht naar zich toe trekt
412 – Op zoek naar een nieuwe minister-president
396 – Waarom kabinetsformaties vaak zo tergend lang en stroperig zijn
393 - Op naar een extraparlementair kabinet!
19 - Anne Applebaum: Poetin en de destabilisering van het Westen
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:51:18 – Deel 2
01:09:26 – Deel 3
01:34:32 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
- Laat meer zien
