Afleveringen
-
Het gefluister dat zich als een lopend vuurtje verspreidt en gewone verhalen in sappige geheimen verandert - iedereen heeft vast weleens met roddelen te maken, of je nu deelneemt aan de conversatie of onderwerp van gesprek bent. Het is de brandstof voor elk drama, het sensationele gerucht dat mensen geboeid houdt; het kan ons verbinden, maar het kan óók de grenzen tussen feit en fictie doen vervagen.
In deze aflevering van Radio Swammerdam licht postdoctoraal onderzoeker Terence Dores Cruz (UvA) de functie én het belang van roddelen in zowel gesprekken met vrienden als op de werkvloer met collega’s toe. Hoe hangt roddelen bijvoorbeeld samen met reputatievorming, partnerkeuze en samenwerking? Wanneer vinden we een roddel geloofwaardig? En wat zegt dat over ons inlevingsvermogen of ons vertrouwen in anderen? Met een column van Jens Rummens en het nummer "Hendrik Haan" uit Ja Zuster Nee Zuster. -
Onderweg naar je werk fietsend langs de beverdammen en meanderende rivieren. Met aan de zijkant enorme holle zomereiken, eekhoorns en vliegende gele kwikstaarten. Of het spotten van een Eland en een Pelikaan onderweg. De natuur in Nederland is niet meer wild, maar dat kan het wel weer worden.
Rewilding is de term voor het verwilderen van onze natuur. Rijk Landsmeer praat in deze aflevering over alle ins en outs van Rewilding met buitengewoon hoogleraar Wildlife Ecology and Conservation Liesbeth Bakker en met illustrator en schrijver Jeroen Helmer. -
Zijn er afleveringen die ontbreken?
-
De Amsterdamse beurs, een gebouw waar mensen, goederen en geld van over de hele wereld bijeenkwamen -- mensen, geld en goederen, ja, maar vanaf de zeventiende eeuw was er natuurlijk ook die spiksplinternieuwe financiële innovatie: het aandeel. Er ontstond een handel in immateriële dingen: de windhandel.
Momo Schaap spreekt met Inger Leemans, o.a. hoogleraar cultuurgeschiedenis aan de VU, niet zozeer over de technische kant van die aandelen, als wel over de emotionele, fysieke kant ervan. Over het lawaai, de spanning en de geur van de Amsterdamse beurs in de zeventiende en achttiende eeuw.
Tweede presentator en techniek: Tabe Bakker -
Op een bombardement na, is er niets dat een stad zó snel kan veranderen als een Olympische Spelen. Op welke manier vinden we de spelen van 1928 terug op a.o. Politiek, Sociaal of Architecturaal vlak in het hedendaagse Amsterdam? Sporthistoricus Jurryt van de Vooren vertelt hoe sport een lens kan zijn voor historische context.
-
'Koopt Nederlandsch Waar, Dan Helpen Wij Elkaar!' Die boodschap verspreidde de in 1915 opgerichte Vereeniging Nederlandsch Fabrikaat. De vereniging verspreidde propaganda, organiseerde fabrieksbezoeken voor kinderen en staan aan de wieg van de jaarbeurs in Utrecht.
Joep Onstenk, docent Nederlandse Geschiedenis aan de UvA, onderzocht hun geschiedenis en laat zien dat de vereniging past in een grotere ontwikkeling in de eerste helft van de twintigste eeuw: het ontstaan van de Nederlander als consument, de burgerconsument! -
We zijn bijna allemaal opgegroeid met haar melk, ze hoort bij het Nederlandse landschap, ze heeft ons de cappuccino gegeven en Parmezaanse kaas, haar poep vervuilt het grondwater, haar scheten verandert het klimaat. We refereren naar haar met het woord veestapel, maar wie is de koe achter de veestapel? Hoe meer we weer leren over haar hoe meer het schuurt hoe we met haar omgaan. Wij zien de koe als productiedier, maar wat wil die koe zelf?
-
Vorige week ging Radio Swammerdam over CO2 en de opwarming van de aarde. Nu kijken we naar de relatie tussen die klimaatverandering en onze voedselvoorziening. Als oogsten mislukken door droogtes en overstromingen en de veestapel moet krimpen, heeft iedereen dan straks nog wel genoeg te eten?
Redacteur Maaike Kooijman in gesprek met UU-wetenschapper Niko Wojtynia en Milieudefensie-onderzoeker Niels Debonne. -
Om de wereldwijde opwarming van de aarde binnen te perken te houden moeten we de uitstoot van broeikasgassen drastisch verlagen en misschien zelfs CO2 uit de lucht halen. Maar hoe doen we dat? Hoe meten we CO2 en wat is de rol van oceanen hierin? Maaike Kooijman en Momo Schaap in gesprek met NIOZ-directeur Han Dolman en hoogleraar atmosfeer, broeikasgassen en klimaat Sander Houweling.
-
De wondere tonen van jazz op Radio Swammerdam! Invloeden van jazz - en andere delen van Afro-Amerikaanse cultuur - zijn terug te horen in bijna alles wat we vandaag de dag luisteren. Hoe kon muziek uit de marge zo groot worden?
Redacteur Maaike Kooijman gaat erover in gesprek met hoogleraar jazz Walter van de Leur, dansschooleigenaar Teodora Kasabova en bigbandleider Chris Muller.
Nummers in de uitzending:
- Shorty George - Count Basie
- Running Around - Chris Muller Big Band
- Who Walks In When I Walk Out - Ella Fitzgerald en Louis Armstrong -
Radio Swammerdam bestaat 15 jaar! Dat vierden we op maandagavond 3 juni met onze allereerste uitzending met publiek, live vanuit de IJzaal in Pakhuis de Zwijger. Een avond vol lezingen, panelgesprekken, columns en muziek over het thema 'Luisteren naar wetenschap'.
Wat verwachten niet-wetenschappers van de wetenschap? Staan we (nog) open voor waarheden die anders zijn dan de onze? En luisteren wetenschappers zélf eigenlijk wel goed genoeg?
Met speciale dank aan David Baneke, Sicco de Knecht, Paul Diederen, Chunglin Kwa, Anne Dijkstra, Frank Kupper, Lieven Heeremans, Tamar de Waal, Alexander Bakkes en Pelle Bast als Astronaut. -
Op begrafenissen van Sinti komen honderden mensen af, sommige Afro-Surinamers dansen hun overledenen naar het graf, in Mexico vieren ze jaarlijks Día de los Muertos. Hoe gaan mensen om met de dood in verschillende culturen en perioden?
Radio Swammerdam-redacteuren Maaike Kooijman en Momo Schaap in gesprek met Karin Anema, schrijver van 'Kraaienmars', en Guus Sluiter, directeur van Museum Tot Zover. -
Het Duitse woord ‘Heimweh’ is een samenstelling van ‘Heim’ (thuis) en ‘Weh’ (pijn): het Nederlandse 'heimwee' zou daarom beschreven kunnen worden als het verlangen naar of het gemis van een thuis. ‘Fernweh’, daarentegen, is samengesteld uit ‘Fern’ (ver) en ‘Weh’ (pijn). ‘Fernweh’, oftewel ‘vertepijn’, kan worden opgevat als het tegenovergestelde van heimwee; het verwijst naar een hunkering of verlangen om ver weg te zijn. Beide woorden geven gemoedstoestanden weer die verbonden zijn met iemands gevoel van plaats, tijd en beweging - het ene is een verlangen om naar (t)huis terug te keren en het andere een verlangen om te verkennen en elders te zijn. Wat is dat eigenlijk, thuis-zijn? Zijn we altijd thuis in het bekende, of kunnen we ons ook een thuis weten in wat we nog niet kennen? In deze uitzending van Radio Swammerdam gaat Emerence Kapteijn tijdens Wijsgerig Festival DRIFT in gesprek met filosoof en schrijfster Joke Hermsen, die onlangs haar filosofische memoir ‘Onder een andere hemel: over heimwee & vertepijn’ (2023) schreef. Daarnaast bevat de uitzending twee muzikale tekstfragmenten van de poëtische Neder-indie band Astronaut, afkomstig van hun debuutalbum 'Eeuwig Voor Een Tijdje'.Credits:(eeuwig) - Astronaut (2024)(voor een tijdje) - Astronaut (2024)
-
Kent u TMF nog? The Music Factory, het Nederlandse antwoord op internationale popzenders als MTV, werd na de start in 1995 al snel immens populair. Vooral onder millennials roept de muziekzender veel nostalgie op. Tegelijkertijd is muziekzender ook de voorloper geweest van huidige ontwikkelingen en media praktijken.
Mediawetenschapper Jaap Kooijman onderzocht hoe TMF langzaam een plek vond in het Nederlandse medialandschap, maar uiteindelijk ten onder ging aan nieuwe media. Hoe veroverde TMF een plek op de Nederlandse kabel en hoe verhield de jongerenzender zich tot zijn voorgangers, zoals Veronica? Hoeveel ruimte bood TMF aan jongeren om hun stem te laten horen? In hoeverre was TMF een voorloper voor de huidige mediacultuur? Hij schreef er een boek over: De Muziekfabriek.
Jaap Kooijman is universitair hoofddocent Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam. -
Wist je dat er tijdens moderne uitvoeringen van Bach en Monteverdi bijna altijd wordt geïmproviseerd? En dat het zo waarschijnlijk meer lijkt op hoe de muziek vroeger klonk, dan bij concerten van vijftig jaar geleden?
De term ‘oude muziek’ stond oorspronkelijk voor alle muziek die in Europa gemaakt werd tot de barok, rond 1650. Inmiddels kan die van toepassing zijn op alle uitvoeringen waarin geprobeerd wordt om alles zo veel mogelijk te laten klinken zoals in de tijd dat de muziek geschreven werd—en omdat componisten vaak nauwelijks aanwijzingen achterlieten voor hoe men iets moest spelen, moeten moderne muzikanten die zich hiermee bezighouden altijd kunstenaar én wetenschapper zijn.
Momo Schaap spreekt met luitist en historicus Arjen Verhage, die onder meer is aangesloten bij ensemble Camerata Trajectina, dat Nederlandse liedjes uit de zestiende en zeventiende eeuw opvoert. Zij hebben het over historisch geïnformeerd musiceren en de muziekcultuur in de Nederlanden tijdens de Tachtigjarige Oorlog, de ‘hoge’ en de 'lage’!
Tweede presentator en techniek: Max Waterreus. -
Steeds meer mensen doen aan mindfulness vandaag de dag. Mindfulness kan zorgen voor meer rust, minder stress en een betere ademhaling en slaap. Minder bekend is dat mindfulness ook steeds vaker wordt ingezet voor medische doeleinden. Zo kunnen therapieën gebaseerd op mindfulness depressies temperen, rust brengen voor mensen met ADHD en dementie klachten doen minderen.
Een groep die ook zeer gebaat is bij mindfulness is mensen met een visuele en verstandelijke beperking. Onderzoek toont aan dat mindfulness hun welzijn kan verbeteren.
Hoe dat precies zit bespreken redacteuren Roeland Dubèl en Bart Verplanke met Hannelies Hokke, zij is werkzaam als psychomotorisch therapeut voor de Academische Werkplaats Affect-Us, een broedplaats voor praktijkgericht onderzoek die onder meer onderzoek heeft gedaan naar de effectiviteit van mindfulness bij de behandeling van mensen met een beperking.
Alles over dit onderzoek en meer kunt u horen in deze podcast! -
Zwangeren en baby’s met een niet-westerse migratieachtergrond lopen meer risico om tijdens de zwangerschap en baring ziek te worden en te overlijden. Mensen van kleur krijgen vaker een keizersnede die niet nodig is, maar krijgen mínder vaak pijnmedicatie als ze daarom vragen. En de technologie die wordt gebruikt om het zuurstofgehalte te meten, werkt minder goed op de donkere huid.
Zomaar wat voorbeelden die verloskundige en postdoctoraal onderzoeker dr. Bahareh Goodarzi noemt in haar boek 'Baren buiten de box', dat eind april verschijnt. Samen met zorgethica Inge van Nistelrooij schoof ze aan in onze studio om te praten over (het onderzoek naar) ongelijkwaardigheid in de geboortezorg. Wie op welke manier dan ook niet aan de heersende norm voldoet, heeft gemiddeld minder goede gezondheidsuitkomsten. Waar komt dat door, maar vooral: wat kunnen we ertegen doen?
Een uitzending van Maaike Kooijman. -
Zijn nalatenschap is overal in Amsterdam terug te zien, toch weten maar weinig mensen wie hij was. Christiaan Pieter van Eeghen was een negentiende eeuwse zakenman, met oog voor stadsgroei in de breedte. Zo verrijkte hij de stad met het Vondelpark, sociale huurbouw en het prinsengrachtziekenhuis. Ook was hij medeoprichter van zowel het Stedelijk als het Rijksmuseum.
Nergens heeft hij zijn naam aan gebonden, en dat was genoeg reden voor Laura van Hasselt om het boek 'Geld, Geloof en Goede Vrienden' te schrijven. Tot 30 juni is er in het Amsterdam Museum ook een tentoonstelling over Van Eeghen te zien. Radio Swammerdam was erbij en maakte een reportage. Max Waterreus sprak op locatie met gastconservator Laura van Hasselt, conservator Maren de Wit, vormgever Edo Mulder én directrice Judiekje Kiers. -
Welkom bij de rijke geschiedenis van bier. De grootste bierkenner van Nederlands, dr. Leendert Alberts, legt uit waar het beeld van de brouwende monnik vandaan komt, terwijl bier niet bepaald past bij het contemplatieve leven van de monnik. Ook proeven we het 'beste biertje' ter wereld, de Westvleteren 12. Proost!
Door Tabe Bakker, co-host Momo Schaap, techniek Emerence Kaptein. -
Van wie is de stad? Voor krakers is het antwoord op die vraag helder: van de bewoners! Ook in de Jordaan is er is een erfenis van betaalbaar wonen die we te danken hebben aan krakers. Een voorbeeld van die erfenis is de woning waar redacteur Daniel Teunissen in woont. Deze is in de jaren 80 gekraakt. Hij is benieuwd: zijn de krakers die destijds het huis hebben gekraakt nog te vinden? Hij wil ze namelijk graag bedanken. En wat kunnen we leren van krakers toen en nu?
-
Radio Swammerdam is hét wekelijkse wetenschapsprogramma op Radio SALTO (99.4FM in Amsterdam en omstreken), elke zondag om 11.00 uur live vanuit Pakhuis de Zwijger.
Radio Swammerdam is vernoemd naar natuurwetenschapper Jan Swammerdam (1637 - 1680), die er een rariteitenkabinet in Amsterdam op nahield. - Laat meer zien
