Afleveringen
-
Opowiadamy o tym, dlaczego nie należy sądzić innych po pozorach, zwłaszcza kiedy jest się archeologiem badającym Pompeje. Mówimy też o strasznych rzeczach, które dzieją się w naszych gardłach i które skutkują tym, że trudno nas czasem poznać.
To odcinek z cyklu “Nauka na czasie”, czyli lżejsza wersja naszego podcastu, w której omawiamy dwa wybrane naukowe doniesienia. Cykl ten publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi odcinkami.
Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Fot. Dennis Jarvis (CC BY-NC-SA)
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. Linki do badań, omówień i dodatków:
Pompeje
https://www.science.org/content/article/surprising-identities-pompeii-victims-rewrite-stories-cataclysm
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wezuwiusz
https://pl.wikipedia.org/wiki/Pompeje_(stanowisko_archeologiczne)
https://www.sciencefocus.com/planet-earth/incredibly-preserved-bodies-of-two-men-discovered-in-pompeii
https://www.science.org/content/article/how-did-pompeii-s-victims-really-die
https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/wlochy/90431,Jak-wybuch-Wezuwiusza-zniszczyl-amerykanskie-bombowce.html
Chrypka
https://www.iflscience.com/why-we-lose-our-voice-and-how-to-get-it-back-76805
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/laryngitis/symptoms-causes/syc-20374262
https://health.clevelandclinic.org/losing-your-voice-whats-going-on-in-your-body+
https://www.uab.edu/news/youcanuse/item/13646-why-have-i-lost-my-voice-and-how-can-i-help-bring-it-back
https://en.wikipedia.org/wiki/Vocal_cords
https://pl.wikipedia.org/wiki/Krta%C5%84
Dlaczego mój głos dziwnie brzmi na nagraniu?https://www.spreaker.com/episode/31-jak-obliczyc-odleglosc-od-burzy-i-inne-naukowe-odpowiedzi-na-trudne-pytania-czesc-2--56139907
https://youtu.be/PLOQ8LlZXEI?si=V1fQ1lO_vf3MeQZu -
Kiedy patologiczne posłuszeństwo wobec przełożonych prowadzi do tragedii - jak podczas katastrofy elektrowni jądrowej w Czarnobylu, kiedy załoga prowadziła test reaktora, nie bacząc na liczne sygnały ostrzegawcze. Albo podczas masakry w My Lai, która stała się najsłynniejszą zbrodnią popełnioną przez Amerykanów w Wietnamie. To druga część naszej opowieści o katastrofach, które nazwaliśmy “Milgramowskimi”.
W odcinku 86 rozmawialiśmy o słynnym eksperymencie Milgrama z psychologiem prof. Tomaszem Grzybem, który bada ludzką skłonność do ulegania autorytetom, ale i buntowania się. A w odcinku 88 opowiadaliśmy o katastrofach lotniczych wywołanych przez uległość wobec przełożonych. Opisywane przez nas tragedie potwierdzają słuszność wniosków płynących z eksperymentu Milgrama, które mówią, że ludzie są z natury posłuszni osobom wyższym rangą, nawet jeśli stoi to w sprzeczności z ich zasadami, zdrowym rozsądkiem albo wręcz zagraża ich życiu.
Jeśli Wam się spodoba, rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy m.in. z tych źródeł:
Czarnobyl
https://world-nuclear.org/information-library/appendices/chernobyl-accident-appendix-1-sequence-of-events
http://ncbj.edu.pl/zasoby/awarie/20110726_czarnobyl-1.pdf
https://pl.wikipedia.org/wiki/Anatolij_Diat%C5%82ow
https://en.wikipedia.org/wiki/Individual_involvement_in_the_Chernobyl_disaster
https://link.springer.com/content/pdf/10.1007/978-3-658-25987-7_15.pdf
https://psychsafety.co.uk/chernobyl/
https://en.wikipedia.org/wiki/Chernobyl_disaster
Masakra w My Lai
https://www.britannica.com/event/My-Lai-Massacre
https://www.nytimes.com/2018/03/16/opinion/the-truth-behind-my-lai.html
https://www.digitalhistory.uh.edu/active_learning/explorations/vietnam/my_lai_chronology.cfm
https://www.history.com/topics/vietnam-war/my-lai-massacre-1
https://en.wikipedia.org/wiki/My_Lai_massacre
https://www.smithsonianmag.com/history/ghosts-my-lai-180967497/
https://dzieje.pl/wiadomosci/zmarl-william-calley-ktory-podczas-wojny-wietnamskiej-kierowal-masakra-w-my-lai -
Zijn er afleveringen die ontbreken?
-
Dlaczego mamy skłonność do alkoholu i zdecydowanie nie jesteśmy w tym osamotnieni? Kiedy pijaństwo było dobrym rozwiązaniem i dlaczego już nie jest? Oraz jak przeprowadzić w ciągu 30 sekund domowy test pokazujący kondycję fizyczną i neurologiczną.
To odcinek z cyklu “Nauka na czasie”, czyli lżejsza wersja naszego podcastu, w której omawiamy dwa wybrane naukowe doniesienia. Cykl ten publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi odcinkami.
Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. Linki do badań, omówień i dodatków:
Alkohol:
https://www.cell.com/trends/ecology-evolution/fulltext/S0169-5347(24)00240-4
https://kosmos.ptpk.org/index.php/Kosmos/article/view/964/947
https://www.pnas.org/doi/abs/10.1073/pnas.2410874121
https://popchemat.pl/drozdze-i-ich-metabolity-w-procesie-fermentacji-alkoholowej/
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0008993
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/22689-blood-alcohol-content-bac
Test zdrowia:
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0310764
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9103052/
https://ojs.lib.uwo.ca/index.php/wurjhns/article/view/15361/12838
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19839175/
https://www.sralab.org/rehabilitation-measures/single-leg-stance-or-one-legged-stance-test
https://agsjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/j.1532-5415.1997.tb01479.x -
Opowiadamy o sytuacjach, w których uległość wobec autorytetów doprowadziła do tragedii, a konkretnie w tym odcinku - do katastrof lotniczych. Potwierdzają one słuszność wniosków płynących z eksperymentu Milgrama, mówiących, że ludzie są z natury posłuszni osobom wyższym rangą, nawet jeśli stoi to w sprzeczności z ich zasadami, zdrowym rozsądkiem albo wręcz zagraża ich życiu. No bo czym wytłumaczyć fakt podporządkowania się kapitanowi, który robi wszystko, by staranować innego jumbo jeta?
Za dwa tygodnie, w 90. odcinku naszego podcastu, opowiemy Wam o innych, niekoniecznie lotniczych tragediach spowodowanych przez “milgramowskie” posłuszeństwo.
Jeśli Wam się spodoba, rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy m.in. z tych źródeł:
Teneryfa (1977)
https://www.petermckenzie.com/post/the-dangers-of-authority-the-frightening-lessons-to-be-learned-from-the-world-s-worst-air-disaster
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3386799/
https://www.faa.gov/lessons_learned/transport_airplane/accidents/PH-BUF
https://web-archive.southampton.ac.uk/cogprints.org/4566/1/ObedienceInTheCockpit.pdf
https://tenerife.chat/blog/what-were-the-reasons-behind-the-tragic-tenerife-airport-disaster
https://www.linkedin.com/pulse/tenerife-airport-disaster-tragic-collision-shook-aviation-surya-k/
https://www.academicblock.com/technology/engineering-disasters/tenerife-airport-disaster/
https://en.wikipedia.org/wiki/Tenerife_airport_disaster
https://lost-in-history.com/the-1977-tenerife-airport-disaster/
https://www.unilad.com/news/world-deadliest-plane-crash-tenerife-airport-disaster-069755-20240327
Air Florida 90 (1982)
https://www.ntsb.gov/investigations/accidentreports/reports/aar8208.pdf
https://pl.wikipedia.org/wiki/Katastrofa_lotu_Air_Florida_90
https://en.wikipedia.org/wiki/Air_Florida_Flight_90
United Airlines 173 (1978)
https://www.goflightmedicine.com/post/united-airlines-173-the-need-for-crm
https://aerocrewnews.com/2017/06/07/united-flight-173/
https://www.faa.gov/lessons_learned/transport_airplane/accidents/N8082U
https://www.ntsb.gov/investigations/AccidentReports/Reports/AAR7907.pdf
https://en.wikipedia.org/wiki/United_Airlines_Flight_173
Korean Air 801 (1997)
https://en.wikipedia.org/wiki/Korean_Air_Flight_801
https://pl.wikipedia.org/wiki/Instrument_landing_system
https://www.sparknotes.com/lit/outliers/section7/
https://www.ntsb.gov/investigations/accidentreports/reports/aar0001.pdf
https://en.wikisource.org/wiki/Korean_Air_Flight_801_-_Aircraft_Accident_Report_(NTSB)/Cockpit_Voice_Recorder_Transcript
https://en.wikipedia.org/wiki/Korean_honorifics
https://tailstrike.com/database/6-august-1997-korean-air-801/
http://www.reply-mc.com/2011/12/27/unraveling-social-interaction-part-4/ -
Dlaczego ludzie lubią, a nawet powinni się bać, np. oglądając horrory? Nauka wyjaśnia to kilkoma niekoniecznie oczywistymi przyczynami.
Co wiemy o jednym z najbardziej tajemniczych pojazdów zbudowanych przez ludzi i jego obecnej misji kosmicznej?
To odcinek z cyklu “Nauka na czasie”, czyli lżejsza wersja naszego podcastu, w której omawiamy dwa wybrane naukowe doniesienia. Cykl ten publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi odcinkami.
Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. Linki do badań, omówień i dodatków:
Strach
https://cc.au.dk/en/recreational-fear-lab
https://theconversation.com/some-people-love-to-scare-themselves-in-an-already-scary-world-heres-the-psychology-of-why-240292
https://cc.au.dk/en/recreational-fear-lab/blog/view/artikel/recreational-fear-what-it-is-and-why-that-matters
https://www.smithsonianmag.com/science-nature/can-experiencing-horror-help-your-brain-180980984/
https://www.theguardian.com/science/2022/oct/23/why-we-enjoy-fear-the-science-of-a-good-scare
Boeing X-37B:
https://www.sciencealert.com/mysterious-space-plane-x-37b-to-try-first-of-a-kind-maneuvers-in-orbit
https://www.military.com/daily-news/2019/07/23/former-secaf-explains-how-secret-x-37-space-plane-throws-enemies.html
https://www.universetoday.com/168903/space-forces-x-37b-will-perform-never-before-seen-maneuvers/
https://www.spaceforce.mil/News/Article-Display/Article/3932137/x-37b-begins-novel-space-maneuver/
https://www.spacedaily.com/news/aerobraking-01a.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Boeing_X-37 -
Słynny eksperyment Milgrama dowiódł czegoś przerażającego: większość z nas ma skłonność do bycia posłusznym wobec autorytetów, nawet jeśli to oznacza celowe zadawanie bólu innej osobie. Badanie miało szukać źródeł uległości Niemców wobec rozkazów prowadzących do ludobójstwa podczas drugiej wojny światowej, ale pokazało, że ślepe posłuszeństwo jest cechą ogólnoludzką. Co zatem może sprawić, że się zbuntujemy? Okazuje się, że bardzo trudno znaleźć takie czynniki.
Ale psycholodzy z Wrocławia zaparli się i eksperymentowali dotąd, aż zdobyli wiedzę o możliwych źródłach nieposłuszeństwa. Prof. Tomasz Grzyb, dziekan Wydziału Psychologii na Uniwersytecie SWPS i jeden z autorów tych badań, opowiada nam o tym, do czego prowadzi ślepe posłuszeństwo, co może skłonić nas do nieposłuszeństwa oraz jak bunt jednostki zapobiegł trzeciej wojnie światowej.
Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł.
Oto niektóre z nich:
Dariusz Doliński, Tomasz Grzyb, Posłuszni do bólu. O uległości wobec autorytetu w 50 lat po eksperymencie Milgrama, Wydawnictwo Smak Słowa, 2017
https://psps.badania.net/podobienstwo-nieposluszenstwo/
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0001691823000355
https://swps.pl/centrum-prasowe/informacje-prasowe/34348-posluszni-robotom
https://swps.pl/centrum-prasowe/informacje-prasowe/35563-fizyczna-obecnosc-autorytetu-oznacza-wieksze-posluszenstwo-nowe-spojrzenie-na-wyniki-slynnego-eksperymentu -
Opowiadamy o tym, jak wymieranie nietoperzy niespodziewanie wpłynęło na zwiększenie śmiertelności wśród amerykańskich niemowląt, oraz o tym, dlaczego rewolucyjna terapia genowa pewnej szczególnej choroby, anemii sierpowatej, co i raz napotyka przeszkody.
Jest to odcinek z cyklu “Nauka na czasie”, czyli lżejszy format naszego podcastu, w którym omawiamy dwa wybrane naukowe newsy. Takie odcinki publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi.
Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. Oto niektóre z nich:
https://www.science.org/doi/10.1126/science.adg0344
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0048969722059587#s0005
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0095069617303169?via%3Dihub
https://news.uchicago.edu/story/collapse-bat-populations-increased-infant-mortality-rate-study-finds
https://www.reuters.com/business/healthcare-pharmaceuticals/why-gene-therapy-sickle-cell-is-slow-catch-with-patients-2024-09-28/
https://en.wikipedia.org/wiki/Sickle_cell_disease
https://en.wikipedia.org/wiki/Exagamglogene_autotemcel
https://en.wikipedia.org/wiki/Lovotibeglogene_autotemcel
https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-gene-therapies-treat-patients-sickle-cell-disease
https://www.genomicseducation.hee.nhs.uk/blog/casgevy-how-it-works/
https://www.yalemedicine.org/news/gene-therapies-sickle-cell-disease
https://www.lyfgenia.com/ -
Jak właściwie działa placebo i gdzie są granice jego możliwości? Jak to się dzieje, że nocebo może nas nawet zabić? Czym wytłumaczyć "nadwrażliwość na promieniowanie elektromagnetyczne" i czy udawane operacje mają sens?
Dziś zajmujemy się tematem placebo i jego przeciwieństwa, nocebo. Trzeba przyznać - jest zaskakująco. Zresztą, sami posłuchajcie…
Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy m.in. z tych źródeł:
Placebo:
https://link.springer.com/article/10.1007/BF01564309
https://www.nature.com/articles/nrd3923
https://pacjentwbadaniach.abm.gov.pl/pwb/aktualnosci/aktualne-wydarzenia-i-i/2603,Broszura-Placebo-w-badaniach-klinicznych.html
https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1258/jrsm.2007.071005
https://karger.com/pps/article/86/2/99/282996/Conditioning-Immune-and-Endocrine-Parameters-in
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0889159106002546?via%3Dihub
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-2796.2004.01355.x
https://movementdisorders.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/mds.27438
https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rstb.2010.0403
https://www.bmj.com/content/348/bmj.g3253
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa013259
https://en.wikipedia.org/wiki/Sham_surgery
Nocebo:
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1526590017306855
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1447278/
https://worldofwork.io/2019/07/drowning-rats-psychology-experiments/
https://www.psychologytoday.com/intl/blog/the-human-beast/201209/voodoo-death-i
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8302433/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7661580/
https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/nocebo-effect
https://www.science.org/doi/10.1126/science.aap8488
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2666354624000784
https://www.nature.com/articles/s41398-022-02293-2
https://ruj.uj.edu.pl/entities/publication/776a8c43-5286-4a3e-94fe-72424fb27af6
https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/nocebo-effect
https://press.uni-mainz.de/the-nocebo-effect-media-reports-may-trigger-symptoms-of-a-disease/
https://www.healthline.com/health/nocebo-effect -
Opowiadamy o Ig Noblach, czyli dziwacznych i superciekawych nagrodach naukowych m.in. za odkrycie tego, czy można oddychać przez odbyt; po co straszyć krowy, na grzbietach których stoją koty oraz czy placebo wywołujące nieprzyjemne skutki uboczne działa lepiej niż zwykłe placebo.
Jest to odcinek z cyklu “Nauka na czasie”, czyli lżejszy format naszego podcastu, w którym omawiamy dwa wybrane naukowe newsy. Takie odcinki publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi.
Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy m.in. ze stron:
https://improbable.com/
Ceremonia wręczenia nagród:
https://youtu.be/ukBwV9Lap2A
Moment z kostiumem krowy:
https://youtu.be/ukBwV9Lap2A?si=HtJk2o8d5CZWBjEs&t=4461
https://arxiv.org/abs/2310.04153
https://www.researchgate.net/publication/251525331_Dynamical_Bias_in_the_Coin_Toss
https://academic.oup.com/brain/article-abstract/147/8/2643/7664309?redirectedFrom=fulltext
https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.abj7918 -
- Jaki ciąg zdarzeń doprowadził do tak gigantycznych opadów na południu Polski?
- W jakim stopniu powódź w 2024 roku jest podobna do powodzi tysiąclecia z 1997 roku?
- Czy to wina ocieplenia klimatu?
- Czy takie powodzie będą się powtarzać?
Ogromnie współczujemy mieszkańcom terenów dotkniętych powodzią. Jednocześnie skupiamy się na aspekcie naukowym, w którym - korzystając z wiedzy specjalistów - możemy poruszać się w miarę pewnie.
Ciąg zdarzeń, który doprowadził do powodzi na południu Polski, odtworzyliśmy w oparciu o raporty i doniesienia m.in. Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, w konsultacji ze specjalistami, w tym z meteorologiem i hydrologiem, oraz korzystając m.in. z informacji publikowanych przez wyspecjalizowane serwisy meteorologiczne. Źródła danych dobraliśmy z dużą starannością, żeby nie epatować rekordami, tylko rzetelnie wytłumaczyć przyczyny tej sytuacji.
Za konsultację dziękujemy dr. Sebastianowi Szklarkowi z Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii Polskiej Akademii Nauk, twórcy świetnego bloga “Świat wody”.
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł.
Oto one:
https://www.imgw.pl/wydarzenia/komunikat-imgw-pib-o-aktualnej-i-prognozowanej-sytuacji-synoptycznej-i-hydrologicznej-3
https://www.imgw.pl/wydarzenia/komunikat-imgw-pib-o-aktualnej-i-prognozowanej-sytuacji-synoptycznej-i-hydrologicznej-4
https://www.imgw.pl/wydarzenia/komunikat-imgw-pib-o-aktualnej-i-prognozowanej-sytuacji-synoptycznej-i-hydrologicznej-1
https://www.imgw.pl/wydarzenia/niz-genuenski-boris-prognoza-pogody-na-okres-12-15-09-2024-r
https://www.gov.pl/web/rcb/raport-dobowy
https://www.ceam.es/ceamet/SST/index.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Szlak_ni%C5%BC%C3%B3w_Vb_wed%C5%82ug_W._Van_Bebbera
https://www.climameter.org/20240913-15-storm-boris -
Wracamy do tematu katastrof i opowiadamy o wielkich zakrętach w historii ludzkości, wywołanych przez erupcje wulkanów: Jaka katastrofa sprzed 70 tys. lat odcisnęła się na naszym DNA?Co w wiekach ciemnych przygnało Słowian do Europy Środkowo-Wschodniej?Jak erupcja na Islandii doprowadziła do niepokojów w Europie, wliczając w to rewolucję francuską?Dlaczego 1816 został nazwany “rokiem bez lata”?
Wskazujemy okoliczności i historyczne skutki tych naturalnych katastrof. Przedstawiamy dowody znalezione w rdzeniach lodowych, słojach drzew i osadach jeziornych. Prezentujemy najnowsze badania.
Ilustracja na okładce: Jean-Pierre Houël, Szturm na Bastylię, 1789
Jeśli Wam się spodoba, zajrzyjcie do nas na Patronite i rozważcie wsparcie:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. Oto one:
Wąskie gardło sprzed 70 tys. lat
https://pl.wikipedia.org/wiki/Katastrofa_wulkanu_Toba
https://en.wikipedia.org/wiki/Youngest_Toba_eruption
https://en.wikipedia.org/wiki/Population_bottleneck
https://en.wikipedia.org/wiki/Minimum_viable_population
https://www.livescience.com/29130-toba-supervolcano-effects.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Founder_effect#Among_human_populations
https://www.sci.news/othersciences/anthropology/pleistocene-human-bottleneck-12232.html
https://www.science.org/doi/10.1126/science.abq7487
Rok 536
Kyle Harper, “Los Rzymu. Klimat, choroby i koniec imperium”, Wydawnictwo Napoleon V, 2021
https://www.science.org/content/article/why-536-was-worst-year-be-alive
https://history.fas.harvard.edu/files/gibbons_a_2018_science_mag_re_ad536.pdf
https://cp.copernicus.org/preprints/cp-2022-23/cp-2022-23-manuscript-version4.pdf
https://www.researchgate.net/figure/Volcanic-radiative-forcing-536-544-CE-estimated-from-ice-core-records-a-Reconstructed_fig5_301312585
https://www.uj.edu.pl/wiadomosci/-/journal_content/56_INSTANCE_d82lKZvhit4m/10172/147609930
https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2020EGUGA..2219943V/abstract
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0277379119301465
Rewolucja francuska
https://en.wikipedia.org/wiki/Laki
https://volcano.uri.edu/lava/LakiEruption/Lakierupt.html
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0377027319305220
https://archive.blogs.harvard.edu/wheredisasterstrikes/volcano/laki-1783-1784/
https://www.crazynauka.pl/wybuch-wulkanu-ktory-wywolal-rewolucje-francuska/
Rok 1816
https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/ab3a10
https://greatbigstory.com/the-year-without-a-summer/
https://kopalniawiedzy.pl/atmosfera-aerozol-zachod-slonca-kolor-obraz,19979
https://scied.ucar.edu/learning-zone/how-climate-works/mount-tambora-and-year-without-summer -
Mówimy o upałach i pyłach przywiewanych znad Rosji oraz o spektakularnej wpadce wielkiej firmy, która sprawiła, że dwoje astronautów nie może wrócić na Ziemię.
To odcinek z cyklu “Nauka na czasie”, czyli lżejsza wersja naszego podcastu, w której omawiamy dwa wybrane naukowe doniesienia. Cykl ten publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi odcinkami.
Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł.
Linki do badań, omówień i dodatków:
Upały
https://modele.imgw.pl/
https://www.imgw.pl/wydarzenia/prognoza-wartosci-maksymalnej-temperatury-powietrza-w-dniu-30-sierpnia-2024-roku-na-tle
https://imgw.pl/wydarzenia/prognoza-wartosci-maksymalnej-temperatury-powietrza-w-dniu-3-wrzesnia-2024-roku-na-tle
https://hydro.imgw.pl/#/
https://www.imgw.pl/wydarzenia/synoptyczna-prognoza-pogody-na-tydzien-02-09-08-09-2024-r
https://wyborcza.pl/7,75400,31265834,weekend-chlodniejszy-ale-sloneczny-od-poniedzialku-wracaja.html
Astronauci
https://arstechnica.com/space/2024/05/the-surprise-is-not-that-boeing-lost-commercial-crew-but-that-it-finished-at-all/
https://forum.nasaspaceflight.com/index.php?topic=61434.msg2620745
https://arstechnica.com/space/2024/09/starliners-speaker-began-emitting-strange-sonar-noises-on-saturday/
https://wyborcza.pl/7,75400,31242558,mieli-spedzic-na-orbicie-osiem-dni-utkneli-na-osiem-miesiecy.html#S.embed_link-K.C-B.1-L.1.zw
https://www.nasa.gov/news-release/nasa-decides-to-bring-starliner-spacecraft-back-to-earth-without-crew/
https://www.space.com/strange-noise-boeing-starliner-spacecraft
https://twitter.com/NASASpaceflight/status/1830612677023895713 -
Naukowo wyjaśniamy zagadkowe zjawiska, rozwiewamy popularne przesądy i mity:
Czy glutaminian sodu szkodzi zdrowiu?Dlaczego ocean właśnie stygnie, skoro jest globalne ocieplenie?Jak działają silniki odrzutowe w przestrzeni kosmicznej, skoro nie mogą się odpychać od powietrza?Czy jak zrobię zeza, to mi tak zostanie?Dlaczego w ciele człowieka jedne narządy występują parami, a inne nie?Czy rzeczywiście używamy 10% mózgu?
To szósty odcinek z tego cyklu - poprzednie zestawy pytań i odpowiedzi znajdziecie w odcinkach: 30, 31, 70, 73 i 75.
Jeśli Wam się spodoba, zajrzyjcie do nas na Patronite i rozważcie wsparcie:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. Oto one:
https://www.climate.gov/news-features/event-tracker/atlantic-nina-verge-developing-heres-why-we-should-pay-attention
https://en.wikipedia.org/wiki/Atlantic_Equatorial_mode
https://www.youtube.com/watch?v=e-TXdddWODs
https://pl.wikipedia.org/wiki/Silnik_odrzutowy
https://spacex.com.pl/baza-wiedzy/silniki-rakietowe
https://www.wired.com/story/sorry-sandra-bullock-a-fire-extinguisher-is-a-lousy-thruster/
https://ftp.idu.ac.id/wp-content/uploads/ebook/tdg/DESIGN%20SISTEM%20DAYA%20GERAK/Fundamentals%20of%20Rocket%20Propulsion.pdf
https://heliooptometry.ca/blog/is-crossing-your-eyes-bad-for-you
https://www.optometristsclinic.com/b/is-crossing-your-eyes-harmful
https://flei.com/10-vision-myths/
https://www.crazynauka.pl/nie-rob-zeza-bo-tak-ci-zostanie-prawda-czy-falsz/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zez
https://pl.wikipedia.org/wiki/Amblyopia
https://www.health.harvard.edu/blog/kidneys-eyes-ears-and-more-why-do-we-have-a-spare-202310202984
https://www.urologyhealth.org/healthy-living/urologyhealth-extra/magazine-archives/winter-2023-kidney-lumps-n-bumps/insights-what-do-the-kidneys-do-and-why-do-we-have-two
https://www.newscientist.com/lastword/mg25834392-500-why-do-some-of-our-organs-come-in-pairs-but-we-only-have-one-heart/
https://podyplomie.pl/system/products/sample_pdfs/000/008/570/original/Wady_serca_srodki_tom_1_%281%29.pdfhttps://www.crazynauka.pl/glutaminian-sodu-sprawdzamy-co-nauka-mowi-o-tej-substancji/
https://www.crazynauka.pl/zupa-miso-ten-straszny-glutaminian-sodu/
https://www.crazynauka.pl/to-chyba-najbardziej-rozpowszechniony-mit/
https://www.scientificamerican.com/article/do-people-only-use-10-percent-of-their-brains/
https://www.britannica.com/story/do-we-really-use-only-10-percent-of-our-brain -
Mówimy o sekwencji zdarzeń, która doprowadziła do zalania Warszawy oraz o tym, co wybiło dinozaury i jak pozwoliło to rozwinąć skrzydła ptakom.
Cykl “Nauka na czasie” to lżejszy format naszego podcastu, w którym omawiamy dwa wybrane naukowe newsy. Takie odcinki publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi.
Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł.
Linki do badań, omówień:
https://www.science.org/doi/10.1126/science.adk4868
https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.adp0114
https://www.sciencealert.com/traces-of-dinosaur-catastrophe-found-in-genes-of-todays-birds
https://science.nasa.gov/earth/climate-change/steamy-relationships-how-atmospheric-water-vapor-amplifies-earths-greenhouse-effect/
https://wyborcza.pl/7,75400,31238601,skad-wziely-sie-rekordowe-poniedzialkowe-opady-deszczu-i-dlaczego.html
https://windy.com
https://www.facebook.com/InfoMeteoWarszawa -
W tym trochę nietypowym odcinku rozmawiamy z gościem, pisarzem Sławkiem Gortychem, o jego “Karkonoskiej serii kryminalnej”, czyli kryminałach karmionych powojenną historią Karkonoszy. O tym, czy “ziemie odzyskane” faktycznie zostały “odzyskane”, o nazistowskich zbrodniarzach ukrywających się na Dolnym Śląsku, o wiązaniu twardych faktów z fikcją oraz prawdziwie rzetelnej popularyzacji nauki w powieściach kryminalnych.
To nie jest odcinek sponsorowany, ale i tak zachęcamy Was do przeczytania książek Sławka z “Karkonoskiej serii kryminalnej”, bo to naprawdę ciekawe pozycje:
“Schronisko, które przestało istnieć”
“Schronisko, które przetrwało”
“Schronisko, które spowijał mrok”
https://publicat.pl/?s=gortych
A tu Sławek opisuje swoje karkonoskie śledztwa historyczne (zajrzyjcie też do zalinkowanych tam jego profili w social mediach):
https://zagubionywkarkonoszach.wordpress.com/
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Jeśli Wam się spodoba, zajrzyjcie do nas na Patronite i rozważcie wsparcie:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109 -
Dziś mówimy o słoniowych imionach czyli niezwykłej nieludzkiej komunikacji oraz o tym, jak wcześnie rozpoznać awarię ludzkiego mózgu.
Cykl “Nauka na czasie” to lżejszy format naszego podcastu, w którym omawiamy dwa wybrane naukowe newsy. Cykl ten publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi odcinkami.
Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł.
Linki do badań, omówień i dodatków:
https://www.nia.nih.gov/health/alzheimers-causes-and-risk-factors/what-causes-alzheimers-disease
https://jamanetwork.com/journals/jama/article-abstract/2821669
https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2024.06.12.24308839v2.full-text
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10200234/
https://link.springer.com/article/10.1007/s10389-023-02017-w
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31556570/ https://peerj.com/articles/17767/
https://www.nature.com/articles/s41559-024-02420-w
https://news.stanford.edu/stories/2024/07/male-elephants-signal-let-s-go-with-deep-rumbles
https://www.nature.com/articles/s42003-024-06133-5
https://www.sciencedaily.com/releases/2024/06/240610140148.htm
https://www.cell.com/current-biology/fulltext/S0960-9822(24)00761-9
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0306601 -
Kolejny odcinek, w którym naukowo wyjaśniamy codzienne zjawiska, popularne przesądy i faktoidy, nad którymi zwykle nie mamy czasu głębiej się zastanowić:
Skąd się bierze kolka podczas wysiłku fizycznego?
Dlaczego szampony i mydła mogą mieć różne kolory, a piana z nich powstająca jest zawsze biała?
Czy bezpiecznie jest jeść tuż przed pływaniem?
Dlaczego odpowiednio dmuchając potrafimy zrobić tak, że powietrze wychodzi ciepłe lub zimne?
Dlaczego piegi stają się widoczne pod wpływem słońca?
Dlaczego ptaki nie są rażone prądem, kiedy siadają na przewodach elektrycznych?
To piąty odcinek z tego cyklu - poprzednie zestawy pytań i odpowiedzi znajdziecie w odcinkach: 30, 31, 70 i 73.
A jeśli macie jakieś pytania, zamieśćcie je w komentarzach!
Jeśli Wam się spodoba, zajrzyjcie do nas na Patronite i rozważcie wsparcie:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. Oto one:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4281377/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2796944
https://www.athens-science-festival.gr/en/blog_en/why-does-a-colored-soap-produce-white-foam/
https://www.scienceabc.com/eyeopeners/why-is-soap-foamlather-always-white-colored.html
https://www.researchgate.net/publication/376548273_To_swim_or_not_to_swim_after_eating_a_randomised_controlled_crossover_feasibility_trial
https://www.medicinenet.com/summer_debunking_summer_health_myths/views.htm
https://www.redcross.org/take-a-class/resources/articles/eating-before-swimming-myth
https://www.britannica.com/story/is-it-really-dangerous-to-swim-after-eating https://www.thenakedscientists.com/get-naked/experiments/why-your-breath-sometimes-warm-and-sometimes-cold
https://www.sciencefocus.com/science/why-does-blowing-hard-on-our-hands-cool-them-but-just-breathing-on-them-warm-them
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/pcmr.12232 https://www.medicalnewstoday.com/articles/323471#freckles-sun-spots-and-moles https://my.clevelandclinic.org/health/articles/23091-freckles https://zapytajfizyka.fuw.edu.pl/pytania/dlaczego-ptaki-moga-siedziec-oraz-ludzie-pracowac-na-liniach-wysokiego-napiecia/
https://pubs.aip.org/aapt/ajp/article-abstract/82/7/691/1043939/Birds-on-power-lines?redirectedFrom=fulltext -
Mówimy o coraz ciekawszych, bo wreszcie dopuszczalnych badaniach nad wpływem narkotyków na ludzkie mózgi oraz o tym, że schemat chodzenia na kupę zdradza zaskakująco dużo informacji o naszym zdrowiu.
Cykl “Nauka na czasie” to lżejszy format naszego podcastu, w którym omawiamy dwa wybrane naukowe newsy. Cykl ten publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi odcinkami.
Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł.
Linki do badań, omówień:
https://www.nature.com/articles/s41586-024-07624-5
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2206443
https://wyborcza.pl/7,75400,31151862,mozg-po-psylocybinie-amerykanie-przeprowadzili-wazne-badanie.html
https://www.cell.com/cell-reports-medicine/fulltext/S2666-3791(24)00360-4 -
Naukowe wyjaśnienia codziennych zjawisk i popularnych przesądów, nad którymi zwykle nie mamy czasu głębiej się zastanowić:
Co sprawia, że ćmy lecą do światła?
Czy smaki na języku odczuwamy w ściśle określonych strefach?
Czy rzeczywiście najwięcej ciepła ucieka przez głowę?
Dlaczego skaleczenie papierem tak boli?
Czy zjedzenie surowych ziemniaków wywołuje gorączkę?
Czy siedzenie na zimnym sprawia, że można dostać wilka?
To już czwarty odcinek tego typu. Zapraszamy Was też do wysłuchania poprzednich odcinków naszego podcastu z pytaniami i naukowymi odpowiedziami. To były numery: 71, 30 i 31. Koniecznie podsyłajcie nam swoje pytania!
Jeśli Wam się spodoba, zajrzyjcie do nas na Patronite i rozważcie wsparcie:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. Oto one:
https://www.nature.com/articles/s41467-024-44785-3
https://www.nck.pl/projekty-kulturalne/projekty/ojczysty-dodaj-do-ulubionych/ciekawostki-jezykowe/ZLAPAC_WILKA
https://demagog.org.pl/analizy_i_raporty/demagog-rujnuje-faktoidy-wilk-od-siedzenia-na-zimnym/
https://www.medme.pl/artykuly/mity-medyczne-nie-siadaj-na-betonie-bo-dostaniesz-wilka,34858.html
https://www.doz.pl/czytelnia/a16612-Zapalenie_korzonkow__przyczyny_objawy_leczenie
https://www.crazynauka.pl/dlaczego-skaleczenie-papierem-boli/
https://www.livescience.com/paper-cuts-pain
https://wexnermedical.osu.edu/blog/why-do-papercuts-hurt-so-much
https://www.crazynauka.pl/strefy-smakowe-na-jezyku-nie-istnieja/
https://www.crazynauka.pl/czy-surowe-ziemniaki-moga-wywolac-goraczke/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9648270/
https://www.healthline.com/nutrition/raw-potatoes
https://www.eatingwell.com/article/8059853/can-you-eat-raw-potatoes/
https://www.smithsonianmag.com/arts-culture/horrific-tales-of-potatoes-that-caused-mass-sickness-and-even-death-3162870/
https://www.crazynauka.pl/czy-to-prawda-ze-najwiecej-ciepla-ucieka-przez-glowe/ -
Mówimy o eksplozji rosyjskiego satelity, która zagroziła załodze Międzynarodowej Stacji Kosmicznej oraz o rekordowym huraganie Beryl, zadziwił i przestraszył klimatologów.
Cykl “Nauka na czasie” to lżejszy format naszego podcastu, w którym omawiamy dwa wybrane naukowe newsy. Cykl ten publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi odcinkami.
Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków:
https://patronite.pl/crazynauka
Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka
A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109
Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!
Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł.
Linki do badań, omówień i dodatków:
Huragan Beryl:
https://journals.plos.org/climate/article?id=10.1371%2Fjournal.pclm.0000186
https://apnews.com/article/hurricane-beryl-caribbean-8cf6928baf7c69554c48625fabd4a1b3
https://www.sciencenews.org/article/hurricane-beryl-climate-records
https://www.bbc.com/news/articles/c9r3g572lrno
https://www.nhc.noaa.gov/aboutsshws.php
https://apnews.com/article/hurricane-beryl-texas-7dfd5353671ee30d0c6d11518ea5a370
https://www.climate.gov/news-features/event-tracker/category-5-hurricane-beryl-makes-explosive-start-2024-atlantic-season
https://www.axios.com/2024/06/06/heat-wave-ocean-temperatures
Problemy na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej:
https://en.wikipedia.org/wiki/Resurs-P
https://twitter.com/LeoLabs_Space/status/1808574616194912610
https://wyborcza.pl/7,75400,31100659,rosyjski-satelita-rozpada-sie-na-setki-kawalkow-alarm-na-miedzynarodowej.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Syndrom_Kesslera
https://sgp.fas.org/othergov/doe/lanl/docs1/00322994.pdf - Laat meer zien
