Afleveringen
-
In de laatste van drie specials over ‘Triceratops - de kudde’, een samenwerking tussen Dinocast, Quest Magazine en Naturalis, opent de tentoonstelling na jaren van voorbereiden. Vanaf nu is het zover: na dik tien jaar opgraven, onderzoek en opbouwen kun je de vijf Triceratopsen in het echt komen bekijken in de nieuwe dinozaal van Naturalis. Dinocast was bij de opening, samen met de 50 grootste dinofans van Nederland.
Dik 10 jaar lang zijn Nederlandse expeditieteams bezig geweest met opgraven, preparatieteams met uithakken, onderzoeksteams met bestuderen. Zo’n 100.000 werkuren gingen er voorbij. Dat maakt het voor deze bezoekers tot een prachtig moment, maar óók voor de hoofdrolspelers uit onze specials: Anne, Yasmin, Hanneke, Jimmy en al hun collega’s en vrijwilligers.
Gijs vraagt de allereerste bezoekers naar hun allereerste reacties over de kudde. Hij gaat ook op zoek naar de antwoorden op Triceratops-vragen die Quest-lezers en Dinocast-luisteraars hebben ingestuurd: Jimmy de Rooij en Anne Schulp geven antwoord.
En Maarten en Gijs spreken met een hele bijzondere medewerker van Naturalis: eentje die gespecialiseerd is in dino-littekens, botbreuken en pus.Iemand die met een hele bijzondere blik naar deze vijf triceratopsen kijkt. Daan van Elzen specialiseert zich in de vreselijkste dingen die een dino kan overkomen, namelijk: ziekte en dood. Ze staat bekend onder de naam ‘dinodokter daan’. En ze is paleo-patholoog, wat is dat precies?
Op Quest.nl/dino vind je tal van artikelen over de kudde en ook over andere dinosauriërs, neem daar vooral een kijkje! En bezoek vooral ook Naturalis om deze prachtige triceratopskudde in het echt te kunnen zien.
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Aflevering 9: Triceratops: de kudde van Naturalis (deel 2)
Dit is het tweede deel van onze speciale serie die gewijd is aan triceratops. Samen met Quest Magazine en Museum Naturalis vertellen we het verhaal van de meest bijzondere tentoonstelling over Triceratops die ooit werd gehouden: Triceratops, de kudde! In deze aflevering volgen we de laatste dag uit het leven van onze vijf Triceratopsen. En tegelijkertijd vertellen we je alles over hoe ze werden opgegraven, schoongemaakt en klaargemaakt voor het schouwspel dat te zien is in museum Naturalis.
Puzzelen in het dinolab
Maarten en ik bezoeken Yasmin Grooters, vriendin van de show en de beste dino-preparateur van Nederland, in het dinolab - een chaotische en luidruchtige omgeving. Daar is de afgelopen jaren met man en macht gewerkt om de vijf reuzendieren uit het steen te bevrijden. Zij vertelt ons hoe je dinobotten uit het steen hakt én hoe je weet welke botten bij welk dier horen - een puzzel waar ze met haar team vele maanden over deed.
Leven en gedrag van de Triceratopsen
En de botten van vier van de vijf dieren zijn op tal van manieren onderzocht door Triceratops-expert Jimmy de Rooij. Hij heeft bijna negen jaar gewijd aan het opgraven en onderzoeken van deze kudde. Jimmy weet van alles over het leven dat deze dieren hebben geleid en legt ons uit hoe deze dieren zich bewogen, wat ze aten en dronken en hoe oud ze zijn. Hij weet dat omdat hij het tandglazuur en de botten van de dieren nauwkeurig heeft onderzocht en beschreven.
Catastrofale dood
En natuurlijk vertelt hij ons zijn theorie over wat er met deze vijf gebeurd is - hoe zijn ze 67 miljoen jaar geleden zijn overleden, deze krachtige, vrije jonge dinosauriërs. Een catastrofale gebeurtenis doodde ze tegelijkertijd.
Kijken en verder lezen?
De Triceratopsen van Naturalis zijn vanaf 18 oktober 2024 te zien in Naturalis! Op Quest.nl/dino vind je ook tal van prachtige artikelen over dit dier.
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Zijn er afleveringen die ontbreken?
-
In 2013 werden door een expeditieteam van museum Naturalis de eerste botten opgegraven van een triceratops. In de jaren die volgden werden dat er ruim 1200. Het team was gestuit op de grootste verzameling Triceratopsen die ooit is gevonden. 11 jaar later presenteert Naturalis ‘Triceratop: de kudde’. Dinocast presenteert samen met Quest Magazine een serie van drie podcast-specials. Dit is de eerste, waarin Gijs en Maarten het verhaal vertellen van deze bijzondere opgraving.
Wat was Triceratops voor een dier? Wat kon hij met zijn hoorns en nekschild en hoe weten we dat? Hoe zijn deze vijf ontdekt en opgegraven? En, deze vijf zijn jarenlang bestudeerd door wetenschappers: wat hebben we daarvan geleerd over het leefgedrag van deze giganten?
‘Triceratoppers’ in Haarlem
In de zomermaanden van 2024 krijgen we al een sneak preview van één van deze enorme planteneters. Maarten en Gijs gaan op bezoek in Haarlem, waar in de bibliotheek, één van onze vijf gigantische triceratopsen staat opgesteld. Deze bieb, maar ook die van Delft, Leeuwarden, Tilburg, en Maastricht hadden allemaal een eigen Triceratops op bezoek. Ze werden in Haarlem vergezeld door 2 triceratoppers: Brent en Hannah leiden als jonge vrijwilligers mensen rond.
Anne Schulp vertelt
Ook spreken we af met paleontoloog Anne Schulp, die erbij was toen de eerste botten werden opgegraven. Hij vertelt ons alles over de kenmerken van triceratops; van de immens hoorns en het massieve (?) nekschild, tot de tandenrijen van het dier. En, welke kleuren (en veren?) had Triceratops?
Alles over de opgraving
Hanneke Jacobs is degene die de opgravingen jarenlang ‘regelde’, zoals ze zelf zegt. Haar dinoliefde is zó groot, dat ze zowel T. rex als triceratops op haar armen heeft laten tatoeëren! Ze vertelt ons hoe je een triceratops opgraaft: hoe het haar en haar team is gelukt om in de brandende hitte van Wyoming de enorme beenderen bloot te leggen en naar Nederland te vervoeren.
De tentoonstelling ‘triceratops: de kudde’ in Naturalis opent vanaf 17 oktober 2024!
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
We weten het: dit lijkt wel een Disneyfilm, maar het is beter dan dat. Een aflevering van Dinocast, speciaal gewijd aan ‘kleine dinosauriërs’. Dit was een diepe wens van Maarten, omdat de meeste mensen alleen maar omhoog kijken - naar de grote indrukwekkende reuzendieren. Maar de wereld, betoogt Maarten, is breder dan dat. Welke dino’s zijn juist klein?
We bezoeken het oertijdmuseum in Boxtel en spreken met vriend-van-de-show, paleontoloog en museumcurator Jonathan Wallaard. Hij laat ons kennismaken met drie kleine dino’s. De eerste is zo klein dat hij tussen ons in op tafel past: Compsognathus is één van de mini’s onder de dinosauriërs, maar wel een van de grootste filmsterren uit de Jurassic Park films. Wat weten we van dit dier? Hoe snel was hij, waar kwam hij voor en was hij zo klein en kaal als in de films? In het boek Jurassic Park hebben de diertjes ook nog eens een giftige beet - is daar bewijs voor?
Het tweede dier dat we bespreken is de officiële lievelingsdinosauriër van Maarten: een kleine, snelle vleeseter met de naam Bambiraptor, inderdaad vernoemd naar het kleine hertje uit de Disney-film. Maarten memoreert de eerste kennismaking met het dier, in het Black Hills Institute in South Dakota.
Het laatste dier behoort tot de familie van de allergrootste dinosauriërs die ooit op aarde liepen, de titanosauriërs - denk aan enorme langnekken als Patagotitan. We hebben het over Magyarosaurus. Dit diertje heeft alle kenmerken van deze reuzen, alleen is het nog geen twee meter hoog. Je zou ze als huisdier kunnen houden! Het brengt ons op het verhaal van de ‘dwergdino’s van Europa’. In de Krijtperiode bestond Europa uit een eilandenarchipel, bevolkt door tal van opvallend kleine dinosoorten. Waar de dieren elders in de wereld makkelijk 8 meter of langer werden, liepen hier dwergversies rond van 2 a 3 meter. Hoe dat kan, en waarom ‘dwergengroei’ vaker plaatsvindt op eilanden, gaan we je uitleggen.
Als laatste vertellen we je over de beroemde en bixzarre ontdekker van de Europese dwergdinossauriërs. Deze briljante dino-wetenschapper was tegelijkertijd een Transsylvanische baron, een vermaard spion voor de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie, die ook nog eens bijna koning van Albanie werd. Hij was ook de allereerste vliegtuigkaper uit de geschiedenis, en een moordernaar. Maar bovenal is hij de ontdekker van de kleine dino’s uit Oost-Europa en bedenker van de eiland-theorie: baron Franz Nopsca. We vertellen zijn verhaal en reizen af naar Londen, waar we zijn collectie met eigen ogen kunnen zien.
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
De dino’s van Crystal Palace Park
Maarten en Gijs bezoeken het allereerste dino-park ter wereld! Zo’n 170 jaar vóór Jurassic Park werd er in Zuid-Londen al een prachtig park aangelegd met enorme beelden van de eerste dinosauriërs die toen bekend waren.
Historicus (en vriend van de show) Ilja Nieuwland leidt ze langs de beelden, die stammen uit 1854 en die bezoekers ‘levensechte’ dinosauriërs moesten laten zien. De dieren zijn nu nog steeds diep indrukwekkend.
Als je bij station Crystal Palace uitstapt, wandel je binnen vijf minuten een dinowereld in zoals ze in de negentiende eeuw dachten dat die eruit heeft gezien. Vanuit de vijvers word je gadegeslagen door prehistorische zeereptielen. Een grote vleesetende Megalosaurus staart de bezoeker vanaf een heuveltje aan. De echte pronkstukken zijn de iguanodons, die te herkennen zijn aan de hoorns op de neus. Natuurlijk bezaten ze die niet echt, maar in 1854 dacht men nog van wél.
Kunstenaar Benjamin Waterhouse Hawkins die de beelden ontwierp, deed heus niet zomaar wat. Hij liet zich adviseren door de grootste wetenschapper uit die tijd: Richard Owen. We hebben het over zo’n dertig jaar na de ontdekking van het echtpaar Mantell, en evenveel jaren vóór de opgravingen in Bernissart. De Iguanodon ligt in 1854 niet meer met zijn buik op de grond als een soort leguaan, maar ziet er eerder uit als een fors uitgevallen neushoorn. Bij gebrek aan hard bewijs over uiterlijkheden van dino’s baseerden ook wetenschappers hun voorstellingen vooral op de dieren die ze om zich heen zagen.
De beelden in het park trokken in hun glorietijd honderdduizenden bezoekers. Alleen al bij de opening van het Geological Court, zoals het officieel heette, waren zo’n 40.000 mensen aanwezig. Kinderen en hun ouders vergaapten zich massaal aan de dieren uit een andere tijd, ver voor de bijbelse zondvloed. Ook nu nog zijn de Crystal Palace Dinosaurs bijzondere monumenten omdat hiermee letterlijk in steen gebeiteld is hoe mensen toen de oertijd zagen.
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Jarenlang stond Oviraptor bekend als een eierdief. Een wrede dinosaurus, die als eter van embryo’s en baby's bovenaan de most wanted list stond. Het is tijd om de waarheid te onthullen over dit prachtige dier. En te praten over dino-eieren! Wat weten we daarvan, kunnen we zien wat erin zit zonder ze te slopen, en wat vertellen ze ons over het gedrag van de dieren die ze legden?
Maarten en Gijs bezoeken de dino-eierspecialisten van Nederland: Maarten de Rijke en Tom van der Linden van het Oertijdmuseum. Dat heeft meer dan 150 eieren in de collectie, waaronder die van Oviraptor en Therizinosaurus (bekend van Jurassic World Dominion). Hoe kunnen we erachter komen wat er in de eieren zit zonder ze te breken - en hoe vaak bevat een dinosaurus-ei eigenlijk een 'kuikentje'?
Een belangrijke vraag die we behandelen is niet die over wat er eerder was, de kip of het ei, want het is overduidelijk dat het ei miljoenen jaren voorlopig op de kip. Maar waarom leggen dieren eigenlijk eieren? Wat is het handige eraan - en als het zo handig is, waarom doen wij, de (meeste) zoogdieren, het dan niet? Ook praten we over de eiereschaal, en de noodzaak om die te kunnen breken. Dat zorgt ervoor dat dino-eieren niet kolossaal kunnen worden én dat ook dino-kuikens een speciale 'eiertand' hebben.
En dan Oviraptor. Hoe komen we op het idee dat een dinosaurus de eieren van een ander zou stelen? Dat begint bij de ontdekking van de eerste botten van Oviraptor, zo’n 100 jaar geleden, door de beroemde Roy Chapman Andrews. We reizen terug naar die tijd en kijken hoe dit misverstand is ontstaan.
Oviraptor is ook beroemd omdat één van de best bewaarde eieren ooit, van deze dino is. Bij de stad Ghanzou, China, werden eieren opgegraven waarin een geweldige ontdekking werd gedaan - een zeer compleet, opgevouwen kuikentje. Wat leert dit fossiel ons?
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Allosaurus is zonder twijfel één van de gevaarlijkste jagers die ooit op aarde heeft geleefd. Het lichte en snelle vleeseter met een langere, wendbare nek met een lichte kop en een bek vol scherpe, gekartelde tanden die door vlees kunnen sniden als een mes door de boter.
We zijn deze week te gast bij Naturalis en spreken met onderzoeker Pasha van Bijlert. Over de grote verschillen tussen deze dinosaurus en T. rex - en waarom iedereen toch altijd weer over Rex begint. Maar Allosaurus is niet alleen lichter gebouwd, hij heeft ook nog eens grotere voorklauwen en kleine hoorntjes boven de ogen.
We bespreken ook de tanden en hele bijzondere jachtechniek van Allosaurus, die zijn kop gebruikte ‘als een bijl met zaagtandjes’. En, is Allosaurus een eenzame jager of is hier sprake van een gezamenlijke jacht?
We bespreken de vondst van een ware schat aan dinobotten, in de Cleveland-Lloyd groeve in de staat Utah in Amerika. De eerste opgravingen werden gedaan al in 1927, en in de afgelopen 100 jaar werden er - hou je vast - ruim 13.000 dinobeenderen geborgen. Dat is al een verbijsterende hoeveelheid natuurlijk, maar driekwart van alle 13.000 botten bleek afkomstig van Allosaurus.
Wat deden zóveel Allosauriërs bij elkaar? En hoe kwamen ze om? Maarten vermoedt een vergadering, net zoals de kraanvogels op de Kuulaberg in zijn favoriete verhaal ‘Nils Holgersson’. Een vergadering van kraanvogels is niet zomaar een verhaaltje. Dat doen kraanvogels ook in het echt. Bijvoorbeeld in de Verenigde Staten. De sandhill cranes, bijvoorbeeld.
En natuurlijk hebben we het over de bewegingen van Allosaurus en andere vleeseters. Want we hebben in de show één van de weinige wetenschappers die in staat is dinosauriërs digitaal écht tot leven te wekken: skeletten te bouwen en er spieren aan te hangen. Om dan vervolgens uit te rekenen wat ze kunnen. Hoe doe je dat, als je alleen maar wat versteende botten hebt?
Als uitsmijter praten we met Harald Scheerlinck, schrijver van het boek Dino-manie over de meest bizarre dino-weetjes. Deze week beschrijft hij een… dronken dino-deal tussen Leonardo Dicaprio en Russell Crowe?
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Het zijn kleine, gouden tijdcapsules die ons regelrecht terugvoeren naar de dinotijd van wel 100 miljoen jaar geleden: druppels versteende boomhars. Dit barnsteen heeft het leven van toen exact vastgelegd: van de blaadjes en insecten tot zelfs de pluisveertjes van dinosauriërs, alles wat in de plakkerige hars bleef hangen.
Maarten en Gijs bezoeken de bijzondere tentoonstelling in het oertijdmuseum in Boxtel, waar tientallen barnsteendruppels staan uitgestald. Curatoren - en bekende sprekers van Dinocast - Jonathan Wallaard en Maarten de Rijke leggen ons uit hoe barnsteen ontstaat en waarom het zo ontzettend bijzonder is.
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
In deze aflevering vervolgen Maarten en Gijs hun zoektocht naar Spinosaurus. Was dit een lopende of vooral zwemmende dinosaurus? Samen met Spinosaurus-kenner Yasmin bezoeken ze het wereldberoemde Natural History Museum in hartje Londen. Daar, in de archieven van dat museum, vinden ze onverwacht iets heel bijzonders.
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Spinosaurus is niet alleen de grootste rover, maar ook het grootste dino-mysterie van onze tijd. Ondanks al onze kennis en technologische sprongen van de laatste jaren, ruziën wetenschappers nog steeds over de ware identiteit van deze dinosaurus. Wat wás Spinosaurus voor een dier - de eerste écht zwemmende dinosaurus, of toch niet? Dat antwoord wisselt nog steeds. Maarten en Gijs duiken diep in het mysterie en gaan je alles vertellen wat we wél weten!
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Welkom bij de laatste van vier extra 'behind the scenes' afleveringen! We nemen je mee achter de schermen van onze tv-serie Dinojacht, die op Videoland te bekijken is.
Vandaag geven we je een kijkje achter de schermen op misschien wel de meest spectaculaire plekken van de serie: een museum waar ze je serieus vertellen dat dino’s mee gingen op de ark van Noach. En natuurlijk - eindelijk! - komen we aan bij de grote opgraving van het team van Naturalis.
Niet alleen het opgraven was een hele operatie, maar... het filmen ook. Want natuurlijk ging er weer van alles fout, van ratelslangen tot grote regenstormen met dodelijke bliksem... We gaan je er alles over vertellen.
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Dit is alweer de derde aflevering van onze Dinocast-Extra serie, waarin we je meenemen achter de schermen van onze tv-serie ‘Dinojacht’ die je kunt bekijken op Videoland.
Vandaag aflevering 3, over geld. We zijn inmiddels beland in de totale middle of nowhere. Waag het niet dat tegen de locals te zeggen, die hebben het over 'Gods country'. Maar denk niet dat het alleen melk en honing is daar. We nemen je mee uit eten op een plek waar zelfs levensgenieter Maarten om genade smeekt.
En we vertellen je precies wat er gebeurde met dino-cowboy Clayton Phipps. Maarten zat uren met hem in de auto en weet de smakelijke details. En er wordt geld verdiend met dino’s, maar lang niet iedereen wordt er rijk van. Hoe zit dat?
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
We nemen je in deze aflevering mee achter de schermen van onze tv-serie Dinojacht, die op Videoland te bekijken is. Vandaag aflevering twee, over dino-wetenschap, waarin we ons begeven naar Canada, Montana en Ohio.
We vertellen je het verhaal áchter de tv-opnames. Zorg dus dat je de serie al gezien hebt voordat je dit verder luistert. Over ons bezoek aan het kleinste dinodorpje met de grootste T-rex én het grootste dinomuseum ter wereld, in Canada. Wat vond Dino Dave nou écht van die rare Dutch filmcrew?
Redacteur Carla vertelt over Witmers dinolab, en vooral over de helse tocht er naartoe, en de groep Mormonen die ons liefdevol opving midden in een storm. Zet je schrap voor het échte verhaal over onze reis!
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Welkom bij een speciale, extra Dinocast-aflevering! In een serie van 4 extra podcasts - tussen seizoen 2 en 3 in - geven Maarten en Gijs je een exclusief kijkje achter de schermen van de dino-tvserie 'Maarten en Gijs op Dinojacht' van Videoland, die we dit jaar van onze podcast hebben mogen maken!
Die serie telt 4 afleveringen en dit is dan ook de eerste van 4 extra podcasts. En het is belangrijk dat je eerst aflevering 1 kijkt, voordat je deze ‘achter de schermen’ aflevering luistert - anders zul je er weinig van begrijpen.
De komende minuten kom je erachter wat Maarten het meest háát in de hele wereld. We gaan je vertellen hoe het filmen van deze aflevering totaal in de soep liep, en hoe we dat toch hebben weten te redden. Je leert alles over de mechanische T. rex van Jurassic Park en je weet zo meteen wat Maartens favoriete ontbijt, ijssmaak en fruit is! Dit is Dinocast!
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Eigenlijk houdt Maarten helemaal niet van zwemmen, maar vandaag móeten we het water in. In onze verbeelding dan, want we dalen af in de Nederlandse subtropische krijtzee van 70 miljoen jaar geleden. Wat zijn ammonieten precies en… wat zijn die grote zwarte schaduwen in het water?
Een ondiepe zee
Want ja, in de dinotijd stond Nederland onder water: een ondiepe zee die bulkte van het leven. Koraal, zeegrassen, zee-egels, vissen en… drie zeedieren die we deze week bespreken.
Ammonieten
Maarten en Gijs bezoeken daarvoor het Natuurhistorisch Museum in Maastricht, dat tjokvol ligt met Nederlandse zeedieren uit de dinotijd. Paleontoloog John Jagt legt ons allereerst uit wat ammonieten precies zijn - die prachtige gekrulde ‘slakkenhuis’ fossielen die je vast al eens tegenkwam.
Zeeschildpadden
En onze krijtzee werd ook bevolkt door reusachtige zeereptielen - gigantische vriendelijke zeeschildpadden, die meters lang konden worden. In het Maastrichtse museum staan er twee uitgestald en we vergapen ons echt aan de afmetingen ervan. Het lijken zulke suffe dieren, schildpadden. Waarom werden ze zo groot, en waarom overleefden zij de dinotijd wel en de (niet-vogel) dino’s niet?
Mosasauriërs
Dan is het tijd voor de grootste zeemonsters die ons land ooit heeft gekend: bij Maastricht maakte de mosasaurussen jacht op zeeschildpadden en ander lekkers. We hebben in aflevering 6 van het eerste seizoen uitgebreid gepraat over mosasaurus, maar er valt nog veel moois te vertellen.
Een Nederlandse dino?
En dan… Nederland heeft wél een eigen dinosaurus! In Maastricht staat het skelet van een grote plantenetende hadrosauriër. Het is een reconstructie, aan de hand van enkele botjes die gevonden zijn bij Maastricht. Hoe ‘Nederlands’ is deze dinosaurus precies en hoe maak je van enkele botjes een compleet skelet? En klopt het dan wel helemaal, wat we zien?
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
In dit tweede deel horen we hoe het verhaal van zoogdieren in de dinotijd verder gaat. Want in de schaduw van de ‘heersers van de wereld’, de dinosauriërs, ontwikkelden zoogdieren zich razendsnel tot kleine heersertjes in de aarde, in bomen en te water.
In de vorige aflevering hoorden we hoe onze hele verre voorouders zich ontwikkelden van onbetekenende onderkruipers tot metershoge giganten, en heersers over de wereld in het Perm-tijdperk… totdat zo ongeveer alle vulkanen ter wereld, tegelijk begonnen met uitbarsten. En het was een andere groep dieren die zich na deze ramp sneller ontwikkelde dan onze zoogdier-voorouders: de dinosauriërs.
'Jurassic Mole'
Maarten, Gijs en paleontologe en zoogdierexpert Elsa Panciroli verbazen zich over de veelzijdigheid van zoogdieren in de dinotijd - van de eerste mol aller tijden, tot zweefvliegers en beverachtige zwemmers. Ze laten zien dat eigenschappen die de huidige zoogdieren - waaronder wijzelf - nu nog hebben, stammen uit de dinotijd. En wat is er waar van het clichébeeld dat dinosauriërs overdag de dienst uitmaakten, en zoogdieren vooral ‘s nachts?
Zoogdiertandje in Maastricht
Maarten en Gijs bezoeken ook het Natuurhistorisch Museum te Maastricht - daar ligt een minuscule schat: een piepklein tandje van een zoogdiertje uit het Krijt: Maastrichtidelphys meurismeti. Paleontoloog John Jagt vertelt hoe dit tandje is ontdekt en waarom het erg bijzonder is. En hij legt uit hoe hij aan de hand van dat tandje weet hoe het hele dier er ongeveer heeft uitgezien.
Zoogdieren overleven, dino's niet... waarom?
En we bespreken met Elsa ook het overleven van de zoogdieren - enkele soorten overleven de inslag met de asteroïde en dankzij die paar muisachtige doorzetters lopen wij nu rond. Waarom haalden de zoogdieren het wel, en de (niet vogel-) dinosauriërs niet? Elsa laat zien dat die gedachte niet zo simpel is als hij lijkt…
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Zoogdieren? In een dino-podcast? JAZEKER. Vandaag glijdt onze blik omlaag, naar wat zich tussen de voeten van de reusachtige dinosauriërs afspeelt. Want als je dacht dat daar slecht kleine muisachtige zoogdiertjes zaten te trillen van angst, dan heb je het mis. Tussen de dinopoten was een revolutie gaande!
Ons beeld van de dinotijd is niet compleet zónder naar de dieren te kijken die náást de dino’s leefden - en dit zijn ook nog eens onze voorouders! Wat is hun verhaal? Maarten en Gijs strikten Elsa Panciroli, een Schotse paleontologe en één van de wereldtoppers in haar werkgebied, om de evolutie van zoogdieren te beschrijven. En tot Gijs’ ergernis kunnen zij en Maarten het veel te goed met elkaar vinden: ook Elsa heeft een hekel aan T. rex en een grote voorliefde voor kakkerlakken.
‘Beasts Before Us’
Panciroli schreef het boek ‘Beasts Before Us’ om de vooroordelen tegen zoogdieren in met Mesozoïcum te weerleggen. Je bent geen ‘loser’, verliezer van de evolutie, als je als antwoord op de dinosauriërs steeds kleiner wordt. Zoogdieren wisten zich op een prachtige wijze te verfijnen.
‘Hyena-hagedis’ Anteosaurus
We beginnen ons verhaal in het Carboon, ruim 300 miljoen jaar geleden, en schetsen hoe onze zoogdier-voorouders de wereldheerschappij bereiken - niet ná de dinotijd, maar al ervóór, in het Perm-tijdperk. De grootste vleeseter in die tijd was bijvoorbeeld Anteosaurus (let op: geen dino dus, ondanks de naam): stel je een 6 meter lange kruising voor tussen een gigantische hyena en een hagedis, met slagtanden en grote klauwen.
Moschops
Elsa’s favoriete synapsid in deze aflevering is Moschops, een planteneter waarop waarschijnlijk veel gejaagd werd. Ze vergelijkt hem met een uitsmijter voor een nachtclub, en als je de afbeelding ziet snap je denk ik meteen waar ze het over heeft.
Massa-uitsterving
Zoogdier-voorouders heersten over de wereld totdat er een uitsterving begon die zijn gelijke niet kent in de aardse geschiedenis. Het begon met aardbevingen en vulkaanuitbarstingen in Siberië, later overal op aarde, die minstens honderdduizenden jaren rook, hitte en giftige gaswolken de atmosfeer in stuwden. Deze uitbarstingen zetten kettingreacties in gang die het leven overal op de planeet vernietigden. Het had zelfs weinig gescheeld of de aarde was volledig ontdaan van alle levende wezens. Want 70% van al het leven op land - planten en dieren - kwam om, en zelfs 96% van al het leven in zee.
De dinotijd begint
Toen de stofwolken letterlijk waren opgetrokken bleek de voorsprong en dominantie van onze zoogdiervoorouders verdwenen. Welke zoogdier-achtigen overleefden de ramp wél? Elsa ziet twee types: De eerste is lystrosaurus (zie afbeelding) een dier met een bizarre combinatie van slagtanden en een snavelachtige bek. De tweede soort is niet zo sexy, maar ja: de cynodonten, kleine hondachtige zoogdieren, zijn écht onze voorouders.
Volgende week volgt deel 2 van dit verhaal en gaan Maarten, Elsa en Gijs kijken hoe het de zoogdieren in het Jura en Krijt vergaat.
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
‘Het lijkt wel een engel’ verzucht Gijs terwijl hij naar het kleine figuurtje tuurt dat vastzit in het steen, in Berlijn. De dunne pootjes zijn omgeven door een prachtige krans van veren. Vergeet T. rex maar, deze wereldberoemde Archaeopteryx is waarschijnlijk het duurste fossiel ter wereld. Wat weten we van deze dino-vogel?
Vogels = dino’s?
Archaeopteryx is niet zo beroemd als T. rex of Triceratops, maar dit kleine dinovogeltje (zo groot als een raaf) is ontzettend belangrijk geweest voor ons beeld van dino’s - en daarmee van vogels. In deze aflevering zoeken Maarten en Gijs uit waarom en ze krijgen hulp van de beste kenners uit het vak.
Veren = vliegen?
Samen met vriend van de show Ilja Nieuwland bezoekt Gijs in Berlijn het Museum für Naturkunde. Daar ligt, achter centimeterdik glas, het mooiste exemplaar van Archaeopteryx. En Maarten en Gijs praten met Dennis Voeten! Deze Nederlandse paleontoloog is dé expert die jaren onderzoek deed naar dit bijzondere vogeltje. Want hoe zit het nou met vogels en dino’s? En betekent het verenpak van Archaeopteryx ook dat het diertje kon vliegen - en hoe kun je dat bewijzen, tientallen miljoenen jaren later?
Zelf zien: Ostromia in Teylers
En tenslotte: als je een stuk van de beroemde dino-vogel met eigen ogen wil aanschouwen dan kan dat in Teylers Museum. Maarten en Gijs buigen zich ook daar over het glas. Alleen, heet dit exemplaar geen Archaeopteryx meer, maar is de naam veranderd in ‘Ostromia’ - een nóg unieker dier! Hoe dat kan legt paleontoloog Anne Schulp aan ons uit.
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
In de dinotijd brak de wereld in stukken
In deze aflevering staan Maarten en Gijs stil bij de wereld waarin de dinosauriërs leefden. Dat was, bijna letterlijk, een heel andere dan die van nu. Want toen de eerste dinosoorten ontstonden konden ze namelijk nog lopend de hele aarde over. Alle werelddelen lagen bijeen geklemd in één groot supercontinent: Pangea.
Maar dat bleef niet zo: tijdens de gehele dinotijd versplinterde Pangea en vormde de aarde zich naar de wereldkaart die we nu kennen. Een proces waarbij gigantische krachten vrijkwamen en wat ook grote gevolgen had voor de ontwikkeling van dino’s overal ter wereld.
Wie bedenkt dit?
Gijs en Maarten gaan samen met paleontoloog en geoloog Melanie During terug in de tijd. Wie bedacht als eerste dat de continenten zelf in beweging waren, en wie onderzocht en bewees die theorie van ‘continental drift’? Melanie vertelt ons over de Duitse Alfred Wegener, die kwam met het idee, maar die niet geloofd en veel uitgelachen werd.
‘Girl talk’
En we horen vervolgens hoe de Britse wetenschapster Marie Tharp de gegevens van sonarscans van de zeebodem analyseerde en hoe ze bewijzen vond voor beweging van de aarde. Maar óók zij werd lang niet geloofd: haar argumenten werden weggezet als ‘girl talk’. Reden voor de band The Amoeba People om een speciaal nummer aan haar leven te wijden.
De weg van continenten
Inmiddels is de theorie van Wegener en Tharp algemeen geaccepteerd. Maar hoe wérkt ‘continental drift’ en hoe weten we welke weg onze werelddelen de afgelopen jaren precies hebben afgelegd? Melanie laat ons zien hoe we dat exact kunnen terugvinden en bewijzen.
Botenverhuur kan opdoeken
En natuurlijk gaan we terug naar de dinotijd en we leggen je uit wat er in de drie dinotijdperken Trias, Jura en Krijt precies veranderde. Maarten en Melanie gaan als toetje nog wat verder en vertellen welke mogelijke vulkanische rampen ons in de toekomst nog wachten, en waarom duikscholen en botenverhuur aan de middellandse zee over 50 miljoen jaar niet meer bestaan!
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
-
Belgische mijnwerkers deden in de kolenmijn van het stadje Bernissart een geweldige ontdekking: er lag een kudde van tientallen Iguanodons begraven. Maarten en Gijs bezoeken deze reusachtige planteneters in Brussel en vragen zich af: hoe zijn deze dieren om het leven gekomen?
Trots van België
De Iguanodons zijn dé trots van België en van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen - een lange naam voor wat in feite het allergrootste dino-museum van Europa is. In Brussel dwaal je door een immense, klassieke zaal vol dinosauriërs - zo staan er een Allosaurus, T-rex en Diplodocus - maar de show wordt gestolen door de verstilde groep grote planteneters, die rechtop staan opgesteld, in de ‘kangoeroehouding’.
Duimnagel als wapen?
Zo hóren ze niet te staan, weten Gijs en Maarten inmiddels, maar paleontoloog Koen Stein legt uit waarom ze de Iguanodons toch in deze houding hebben gelaten. En hij vertelt ons van alles over het dier: van het eetgedrag - met ‘ruitvormige’ tanden - tot het vreemde wapen dat Iguanodon tot zijn beschikking had: een spitse duimnagel ongeveer zo groot als je onderarm.
Hoe stierven ze?
Ook onthult Koen de theorie die Brusselse wetenschappers hebben over het overlijden van deze dieren. Dat is namelijk tegelijk gebeurd en er zijn genoeg aanwijzingen voor een bizar scenario. In deze aflevering nemen we je mee terug naar deze fatale gebeurtenissen.
Over de historische ontdekking
De ontdekking van deze dieren, diep in de kolenmijn, veroorzaakte een schok in België - een ‘jonge natie’ die pas enkele decennia bestond. En historicus Shana van Hauwermeiren beschrijft ons wat er gebeurde van het eerste moment van ontdekking (de mijnwerkers dachten eerst dat ze goud hadden gevonden, zo is de legende) tot aan de bouw en opstelling in het museum in Brussel. De Iguanodons groeiden uit tot een spectaculaire publieksattractie, tot jaloezie van de Fransen. De mijn van Bernissart lag 20 km van de Franse grens verwijderd en zij zagen de hele kudde dus nét aan hun neus voorbij gaan.
Iguanodons door de jaren heen
En… omdat Iguanodon één van de eerste dino’s was die werd ontdekt, hebben wetenschappers al ruim honderd jaar lang geprobeerd hem af te beelden - samen met paleo-kunstkenner Esther van Gelder gaan we op reis langs al die afbeeldingen van Iguanodon: van een plompe, trage neushoorn tot het ranke dier in de verbeeldingen van nu. Hoewel, ‘rank’... daar zijn Maarten en Gijs het natuurlijk niet over eens.
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
- Laat meer zien
